In 2007 werd permanente educatie ingevoerd voor accountants in business en registercontrollers, om de toegevoegde waarde van de titel vast te houden en hoge kwaliteit te blijven leveren. Met ingang van 2021 is de PE-verplichting voor accountants in business veranderd van een systeem met punten naar een op output gericht PE-systeem. Cm: duikt voor u in de regelingen voor permanente educatie. Welke verplichtingen zijn er? En hoe voldoet u eraan?

PE-regeling NBA

Het is volgens het bestuur van de NBA logisch om te kiezen voor een nieuw PE-model dat beroepsontwikkeling centraal stelt. ‘Het afleggen van verantwoording over de verrichte beroepsontwikkeling zelf, zegt veel meer dan puur het meten van de geleverde inspanning ofwel het al dan niet halen van de 40-urennorm. We veranderen de systematiek omdat we zien dat het bestaande aanbod niet altijd aansluit bij de kennisbehoefte van onze leden. Het is een heel diverse groep. Openbare accountants hebben heel andere wensen dan bijvoorbeeld controllers. Maar ook binnen de categorie overheidsaccountants zijn de verschillen groot. Er speelt ook iets anders mee. Je kunt het aantal gecertificeerde opleidingen niet onbeperkt uitbreiden. Hoe moet je die allemaal beoordelen? Daarom laten we dat los. De leden worden zelf verantwoordelijk voor hun vakbekwaamheid.’

Lees ook: 11 vragen en antwoorden over het nieuwe PE-systeem van de NBA

Kwalitatieve in plaats van een kwantitatieve eis

De trainingen en opleidingen die accountants in business voor PE volgden, hoefden niet per se gecertificeerde cursussen te zijn. Accountants in business gebruikten vaak al een mengvorm, met door de NBA gecertificeerde cursussen, maar ook bijvoorbeeld aantoonbaar vakoverleg, het schrijven van publicaties en het aanwezig zijn bij ledenbijeenkomsten opvoerden. Dat blijft in de nieuwe regeling ook mogelijk, met één belangrijke verandering: de kwantitatieve punteneis wordt losgelaten en vervangen door een kwalitatieve eis.

Leden worden zelf verantwoordelijk voor hun vakbekwaamheid. Het nieuwe systeem blijft namelijk vragen of accountants compliant zijn en de NBA gaat steekproefsgewijs de leerdossiers opvragen. En er blijven ook verplichte trainingen, zoals in het verleden Beroepsethiek en Fraude.

Accountant in business kan prima zelf beoordelen wat relevant is

Voor 2007 was de invoering van PE een heet hangijzer voor de accountant in business. Sommigen vonden de regel betuttelend en onnodig. Een goede accountant wil immers toch wel relevant blijven en volgt opleidingen ook vanuit een zekere passie voor zijn vak. Deze nieuwe regeling doet daar veel meer eer aan. Een accountant in business kan heel goed beoordelen welke cursus relevant is voor hem. Naast vakinhoudelijke cursussen kan hij ook andere cursussen op het gebied van managementtechnieken of vaardigheden in aanmerking nemen. Maar neem bijvoorbeeld een cursus Frans. De meeste accountants in business zullen een dergelijke cursus in hun privétijd volgen. Maar als je bedrijf heel veel zaken in het Frans doet, is zo’n cursus ineens wel relevant. Hetzelfde geldt voor een training leidinggevende vaardigheden, een cursus timemanagement of omgaan met stress.’

Lees ook het interview met Ingrid Hems, voorzitter van de ledengroep Accountants in business van de NBA over de nieuwe PE-regeling: ‘Moeite met de nieuwe PE-regeling? Zoek een PE-buddy’

Concrete leerdoelen formuleren

Een van de kenmerken van deze outputgerichte methodiek is dat ook de vorm vrijer is. De accountant in business moet aan de hand van zijn werkzaamheden en wat deze moeten opleveren, concrete leerdoelen formuleren. Aan de hand van de leerdoelen bepaalt de accountant in business welke leeractiviteiten hij gaat ondernemen. Na het verrichten van de leeractiviteiten is er ruimte voor evaluatie. Deze output-gestuurde methodiek is gefaseerd ingevoerd vanaf 2019

Persoonlijk ontwikkelplan doortrekken naar werkveld

De techniek van het persoonlijk ontwikkelingsplan wordt op deze manier doorgetrokken naar het werkveld. Mensen denken na over wat hun werkzaamheden zijn, welke werkzaamheden ze zouden willen doen en welke educatie-activiteiten zij denken dat daarvoor nodig zijn. Ook is er ruimte voor evaluatie. Misschien vinden ze dat de cursus bij nader inzien toch niet de kennis bracht die ze zochten. Dan kunnen ze op een andere plek verder zoeken. Dit systeem motiveert – met behulp van die kwalitatieve verantwoording – tot nadenken aldus de NBA.

In 2017 blikte cm: terug op 10 jaar permanente educatie voor accountants in business en registercontrollers. Hoe goed werd het voornemen in praktijk gebracht? En wat zeggen PE-punten over het kennisniveau? Lees: Tien jaar permanente educatie: ‘Als je het goed benut, kijk je buiten je comfortzone’

PE-regeling VRC

Natuurlijk is de NBA niet de enige vereniging met een PE-regeling. Ook de Vereniging van Registercontrollers (VRC) heeft zo’n regeling voor permanente educatie. Die gaat volgens de vereniging zelf uit van ‘de eigen verantwoordelijkheid van de registercontroller in het op peil houden van zijn vakkennis’. Een registercontroller kan dus zelf vaststellen of het onderwerp van de cursus op het financieel-economisch vakgebied ligt en/of deze bijdraagt aan zijn persoonlijke effectiviteit. ‘U bent volledig vrij in het kiezen van een aanbieder van cursussen, zolang de doelstelling van de PE-regeling in ogenschouw wordt genomen’, stelt de vereniging.

Registercontrollers zijn verplicht tot 40 uur studie per jaar. Voor ieder studie-uur wordt 1 punt geteld. Iedere registercontroller moet dus 40 PE-punten halen. Een eventueel teveel aan PE-punten mogen ze meenemen naar de volgende twee jaren (80 PE-punten). Ook kan het tekort van het jaar daarvoor worden ‘ingehaald’ met extra PE-punten.

Welke studie-activiteiten zijn volgens de VRC erkend?

De VRC erkent de volgende studieactiviteiten:

• zelfstudie of training on the job-activiteiten (max 20 uur per jaar),
• externe cursussen,
• interne cursussen (binnen het bedrijf),
• congressen, seminars en lezingen,
• lesgeven en ontwikkelen van een cursus op het vakgebied,
• verrichten van onderzoek en het schrijven van artikelen op het vakgebied,
• participeren in vaktechnische commissies.

Evenwichtige verdeling van studie-activiteiten

Er moet sprake zijn van een evenwichtige verdeling van genoemde studieactiviteiten. Dat gaat zowel over de erkende PE-activiteiten als over de vakinhoudelijke onderwerpen. Registercontrollers moet elk jaar vóór 1 maart hun PE-activiteiten van het afgelopen PE-jaar registreren via de website van de VRC.

Lees ook: 7 opleidingen waar u als controller echt iets aan heeft

PE-regeling BSPD

Ook een kleinere vereniging als de BSPD heeft regels voor permanente educatie. Sinds 2001 voert de BSPD een register voor SPD-ers die minimaal 20 PE-punten per jaar verzamelen.
Waarbij een uur gelijkstaat aan het behalen van 1 PE-punt. Overtollige punten kunnen redelijkerwijs (max. 10 PE- punten) meegenomen worden van het ene naar het andere jaar.

Inhoud permanente educatie

De Belangenvereniging SPD heeft afspraken met enkele opleiders over mogelijk te volgen PE-programma’s. U kunt uw PE-programma zelf samenstellen en kunt daarbij ook kiezen voor opleidingen bij opleiders waarmee de Belangenvereniging geen afspraken heeft gemaakt.
Onder PE valt ook het volgen van een vervolgopleiding die aansluit op het behaalde SPD-diploma (bijvoorbeeld: AA accountant, post-hbo Controllersopleiding, doctoraal bedrijfseconomie).
Het lezen van vakliteratuur valt niet onder de permanente educatie, dit valt volgens de vereniging onder de normaal behorende werkzaamheden binnen het vakgebied.

Bijhouden en controle

BSPD-leden houden online hun ervarings- en (permanente) educatiegegevens bij in de BSPD-database. Het bestuur kan de opgegeven PE-gegevens controleren op juistheid. Onjuiste opgave kan leiden tot uitschrijving uit het register.

PE-regeling Register AC

Het Register AC is een Nederlands register, waarin controllers, accountingmanagers of financieel managers die voldoet aan criteria van opleiding, werkervaring en integriteit kunnen worden ingeschreven. AC staat daarbij voor Accountingmanager-Controller. Om ingeschreven te worden in het Register AC moet u aan een aantal eisen voldoen op het gebied van kennis, ervaring en integriteit. Als AC:

• heeft u tenminste 3 jaar werkervaring,
• bent u werkzaam op managementniveau,
• hebt u een post-hbo controllersopleiding gevolgd

Daarnaast hebben ingeschrevenen van het Register AC allemaal een gedragscode onderschreven waarmee ze aangeven integer en betrouwbaar te handelen.

Verklaring bij te blijven

AC’s hebben een combinatie van theoretische en praktische bagage nodig om ingeschreven te worden in het register. Bij inschrijving wordt dat getoetst. Om het beroep van controller goed uit te kunnen oefenen moet je daarna je kennis en vaardigheden verversen en uitbreiden. Een professional doet dat, omdat die weet dat dat noodzakelijk is. We verlangen bij inschrijving dan ook dat men verklaart dat men bij blijft. De manier waarop kan echter verschillen.
Permanente educatie bestaat volgens het register uit een divers pakket van vakliteratuur, symposia en congressen, lezingen, vervolgopleidingen en cursussen. Inhoudelijk bestrijkt dat de basiskennis, de nieuwe ontwikkelingen en de persoonlijke vaardigheden. De controller moet daaruit selecteren wat relevant is. Dat hangt af van de functie waarin men opereert en de situatie waarin de werkgever zich bevindt.

Eigen verantwoordelijkheid

Het Register AC kiest ervoor de verantwoordelijkheid voor permanente educatie bij de leden zelf neer te leggen. Voorzitter André Faber zegt hierover: ‘Het is voor ons als beroepsorganisatie moeilijk om voor individuele ingeschrevenen te bepalen wat wel of niet relevant is, en hoe dit moet worden gewogen. Een aantal jaren geleden hebben we nagedacht over een stelsel van PE-registratie en weging. We hebben ervoor gekozen om geen PE-systeem te hanteren zoals dat bij sommige andere registers bestaat (met meer of minder succes). Het gevolg is dat wij niet de periodieke (punten) verplichtingen, met de bijbehorende financiële consequenties, voorschrijven. Controllers die zijn ingeschreven zorgen zelf voor een adequate permanente educatie en dienen te kunnen aangeven wat zij hebben gedaan. Deze aanpak past in de moderne benadering van het voldoen aan eisen en regels.’

Het gaat om kwaliteitsbehoud van het finance vak

Het registeren van PE-activiteiten is geen doel op zich. Het gaat om kwaliteitsbehoud in het vak. De maatschappij vraagt dat. Sterker nog: als financieel professionals willen voorkomen dat hun baan binnenkort wordt uitgehold of zelfs verdwijnt, moeten ze versneld aan hun technische en interpersoonlijke competenties werken. Uit het onderzoek ‘invloed technologie op de financiële functie’ van de VU Register Controllersopleiding en de NBA Accountants in business blijkt namelijk dat een groot deel van de financieel professionals de impact van technologie op zijn of haar functie onderschat. Prof.dr. Frank Verbeeten luidt daarom de noodklok: ‘Controllers en cfo’s lopen anders het risico dat hun functie wordt uitgehold. Competenties die voor de financieel professional in een digitale wereld van belang zijn moeten snel ontwikkeld worden.’ Kortom, er is volop werk aan de winkel.

Lees ook: Disruptie van de financiële functie: stimulans voor het leven lang leren

Gepubliceerd in juli 2020, gewijzigd op 11 januari 2021