De controller in het verzekeringsbedrijf: regie voeren in een steeds dynamischer omgeving

De controller in het verzekeringsbedrijf ondersteunt de directie in de koers die zij uitzet. Zowel externe als interne factoren spelen een belangrijke rol bij het vormgeven van die koers. Toenemende complexiteit vertalen naar eenvoudige (kostenverlagende) oplossingen is de uitdaging voor de controller. Wat vraagt dit van de controller in het verzekeringsbedrijf?

In 2012 heeft de Branchegroep Verzekeringsmaatschappijen (BGVM) van de NBA een positiedocument uitgebracht over de rol van de controller. Aanleiding daarvoor was de implementatie van Solvency 2; een raamwerk voor toezicht op Verzekeraars met als doel de bescherming van de polishouders. Het advies aan de controller was toen om de samenwerking met andere disciplines op te zoeken om het veranderingsproces tot een goed einde te brengen. Wat is er terechtgekomen van deze aan de controller toebedeelde rol? Inmiddels heeft de BGVM een nieuw positiedocument uitgebracht, de wereld staat immers niet stil. Wat wordt anno nu binnen de verzekeringsmaatschappijen van de controller verwacht?

Wat is er terechtgekomen van de in 2012 aan de controller toebedeelde rol?

Algemene observatie is dat de controller zijn rol in de afgelopen jaren voortvarend heeft opgepakt en inhoud heeft gegeven. Geen gemakkelijke rol omdat de ingewikkelde Solvency II-regelgeving veel overtuigingskracht en stuurmanskunst vereist. Niet alleen naar interne belanghebbenden maar juist ook naar externe stakeholders zoals bijvoorbeeld de toezichthouder, externe accountant en analisten. De controller heeft de verwachtingen waargemaakt door een verbindende rol tussen alle disciplines en stakeholders te vervullen.

In wat voor een omgeving is de controller in 2020 terecht gekomen?

Binnen de tamelijk verzadigde verzekeringsmarkt is sprake van een stevige concurrentie met druk op het rendement als gevolg. Veel verzekeraars kampen met de vraag hoe balans te houden tussen de beperkte groei in de premies en de relatief hoge kosten van de bedrijfsprocessen. Daarnaast zullen de nieuwe verslaggevingsregels (IFRS 17), naast de bestaande toezichtregels (Solvency II), belangrijke consequenties hebben voor alle stakeholders. Technologische ontwikkelingen in de vorm van onder meer fintech, blockchain, robotisering, artificial intelligence (AI) en big data gaan razendsnel en raken het domein van de controller.

Een veranderende en complexere omgeving vraagt ook om veranderingen in de bedrijfsvoering van de verzekeraar. Verzekeraars moeten om het hoofd boven water te houden op hun kosten letten. Digitalisering zou tot kostenverlaging moeten leiden. Veel verzekeraars zitten echter met het vraagstuk van het spinnenweb aan bestaande IT-systemen (legacy). Consolidatie en het bereiken van schaalvoordelen zijn belangrijke factoren in de markt geworden omdat sterke kostenstijgingen, mede als gevolg van de implementatie van nieuwe wet- en regelgeving en technologische ontwikkelingen, zich voordoen en de besparingen tenietdoen.

Wat is de visie op de rol van de toekomstige controller?

De visie op de toekomstige rol van de controller is dat hij als business partner van het (top)management in staat is om de strategie en doelstellingen van de veranderende en complexer wordende organisatie van de verzekeraar te helpen ‘vertalen’ naar concrete businessacties. Deze vervolgens te monitoren en zorg te dragen voor adequate interne beheers- en rapportageprocessen zodat periodiek financiële en niet-financiële uitkomsten gerapporteerd kunnen worden aan het (top)management. Hierbij wordt de controller geacht voldoende kennis, inzicht en overzicht te hebben om deze veranderende en complexer wordende business te doorgronden, regie te voeren en te beheersen.

Hoe gaat de controller zijn rol invullen?

De nieuwe rol van de controller vraagt om een herinrichting van de controlfunctie die invulling moet gaan geven aan de (steeds evoluerende) informatiebehoeften. Er zijn vijf ontwikkelingen die een belangrijke invloed hebben op de inrichting van de toekomstige controlfunctie.

1. Rapportagebronnen voor interne sturingsinformatie en externe verantwoordingsinformatie komen dichter bij elkaar te liggen. Dit betekent dat rapportageketens vanuit één bron (bijvoorbeeld in de vorm van een datawarehouse) completer en sneller moeten.
2. Om regie op de besluitvormingsprocessen te behouden, wordt van de controller verwacht dat hij zijn kennis van en samenwerking met andere disciplines uitbreidt dan wel handhaaft.
3. Organisatiewendbaarheid, een essentiële eigenschap voor verzekeraars, heeft zijn weerslag op de controlfunctie. Voor de controller is een belangrijke rol weggelegd om het reflectievermogen op bestuurlijk en tactisch niveau te stimuleren. Gewapend met zijn kennis en inzichten kan de controller bijdragen aan strategische beeldvorming ten aanzien van de performance en toekomstige ontwikkelingen die op de verzekeraar af kunnen komen.
4. Samenhangend met organisatiewendbaarheid, genoemd bij punt 3, zal de controller meer bevraagd worden over bijsturingsmaatregelen die het management kan nemen. De controller heeft hier een onmisbare adviesfunctie.
5. Dashboarding en data-analysetechnieken zullen naar verwachting in de nabije toekomst veelvuldig worden toegepast door analysefunctionarissen zoals de actuaris of data-scientist. De controller neemt hier regie door de juiste vraagstukken op tafel te leggen.

Welk type controllers worden onderscheiden?

Deze inrichtingsprincipes vormen de leidraad voor twee profielschetsen: de financial controller versus de business controller. Voor het verzorgen van verantwoordingsinformatie en stuurinformatie steunen de business controller en de financial controller mede op de kennis en informatie die beschikbaar zijn in de aanpalende disciplines.

Figuur 1. De ontwikkeling naar een geïntegreerde en multidisciplinaire control-functie

Financial controller

Financial control omvat alle activiteiten die betrekking hebben op de verslaglegging en verslaggeving. Vanwege de snelheid en integraliteit van rapportages moet de financial controller zijn rapportageketens flexibel gaan standaardiseren. Dat houdt in dat hij meer investeert in datavastlegging en databeheer. Een belangrijke competentie van de financial controller is dan ook het kennen en overzien van afhankelijkheden in de rapportageprocessen en -systemen. Als gegevensbewaarder zal de financial controller up-to-date kennis moeten hebben van alle relevante wet- en regelgeving zodat informatie relevant blijft. De (externe) rapportage-eisen die worden gesteld, inclusief strakke tijdslijnen, verlangen van de financial controller om planmatig en organisatiegericht te werk te gaan. Voor de financial-controlfunctie ligt in de komende jaren een mooie uitdaging om de verscheidenheid aan data gestructureerder vast te leggen. Het ultieme doel is hier het op efficiënte wijze waarborgen van de gegevensbetrouwbaarheid (‘one single point of truth’).

Business controller

Business control is verantwoordelijk voor de planning- en controlcyclus binnen het bedrijf. Doordat alle stuurinformatie bij de business controller samenkomt, heeft hij een onmisbare rol in de integrale interpretatie daarvan en de advisering in bijsturingsmaatregelen voor het management. De business controller wordt geacht kennis te hebben van meerdere vakgebieden waaronder actuariaat, riskmanagement, productmanagement, datascience en business intelligence. Vooral op het vakgebied datascience moet de controller zijn kennis uitbreiden. Als betrokken business partner kent de business controller het bedrijfsmodel van de verzekeringsmaatschappij en signaleert vroegtijdig trends die van invloed kunnen zijn op de bedrijfsvoering. De business controller interpreteert en bespreekt op continue basis zijn inzichten met de business en het management. Hierdoor is hij communicatief vaardig en kan hij zijn communicatiestijl makkelijk aanpassen aan de informatiegebruiker. De nabije ambitie voor de business controller is het combineren van bekende historische feiten met ‘forward looking’ inzichten die als grondslag dienen voor ‘sense-making’ dialogen binnen de organisatie.

Controller in het verzekeringsbedrijf anno nu

De controller in het verzekeringsbedrijf heeft tot taak de directie bij te staan in het vinden van een evenwichtige en stabiele koers die op de lange termijn duurzame resultaten oplevert en die bijdraagt aan een gezonde ontwikkeling van de liquiditeit, solvabiliteit en continuïteit. Dit vraagt om een controller die overzicht en inzicht heeft, bijblijft in kennis en kunde op verschillende gebieden, die communicatief vaardig is en die regie kan voeren op de besluitvorming.

Auteur: Maurice van Sassen, voorzitter van de Branchegroep Verzekeringsmaatschappijen (BGVM) van de NBA. Hij schreef dit artikel namens de branchegroep.