In lijn met de stijgende vraag naar grondstoffen door de opverende economie, het gebrek aan geschoolde arbeidskrachten, de stijgende brandstofprijzen, de op de loer liggende inflatie en de stijgende tienjaarsrente willen pensioengerechtigden dat hun pensioenen worden geïndexeerd. Een hele terechte vraag, want sinds de kredietcrisis hebben bedrijfstakpensioenfondsen de pensioenrechten en aanspraken nauwelijks meer verhoogd.
Bij een sluipende inflatie van 1 tot 2 procent per jaar hebben sommige gepensioneerden hun bestedingsruimte met ongeveer 20 procent zien dalen. Het is dus niet vreemd dat ze deze eis neerleggen. Verbazend is wel dat bestuurders van pensioenfondsen en vakbonden hun deelnemers hierin steunen. Zelfs de PvdA en GroenLinks doen een duit in het zakje, door te dreigen dat ze hun steun aan het nieuwe pensioenakkoord zullen intrekken als het demissionaire kabinet niet snel maatregelen neemt zodat de pensioenen kunnen worden geïndexeerd. Met deze eis willen ze waarschijnlijk de vakbonden steunen, die deze eis al eerder op tafel hebben gelegd.
Bestuurstafel
Het op tafel leggen van die eisen is meer symbolisch van aard. Sinds jaar en dag zitten vakbonden bij bedrijfstakpensioenfondsen aan de bestuurstafel. Het zijn dezelfde vakbonden die met werkgevers onderhandelen over de inhoud van cao’s en dus ook beslissen over de inhoud van de pensioenregelingen die door de bedrijfstakpensioenfondsen worden uitgevoerd. Of en hoeveel de pensioenaanspraken worden geïndexeerd, wordt juist bepaald aan de bestuurstafel waar ook de vakbonden aanzitten. In feite keuren zij dus hun eigen beleid af!
Bovendien kost het indexeren van pensioenaanspraken geld. Dat geld is afkomstig uit de voorzieningen van het pensioenfonds. Door de pensioenaanspraken en rechten te indexeren, nemen de verzekeringsverplichtingen toe. Als gevolg van die extra inkoop van pensioenen, nemen de dekkingsgraden dus af. Kort gezegd, is er een grote kans dat door de geëiste indexatie de dekkingsgraad weer onder het minimale vereiste vermogen terechtkomt.
Economen en ook centrale bankiers (zoals Jerome Powell van de FED) gaan ervan uit dat de inflatie en de daarmee verbonden rentestijging van tijdelijke aard zullen zijn. Zonder een langdurige en significante stijging van de rente zouden pensioenfondsen van de regen in de drup raken, als er geen sprake zou zijn van een beleidsdekkingsgraad; deze gaat uit van een gemiddelde over de laatste twaalf maanden. Onder andere deze beleidsdekkingsgraad voorkomt dat pensioenfondsen op dit moment zouden moeten indexeren.
De beleidsdekkingsgraad is niet in de Pensioenwet opgenomen ter voorkoming van indexatie maar ter voorkoming van het afstempelen en korten van de pensioenaanspraken. Dit naast het fenomeen ‘ultimate forward rate’ (UFR), een gemiddeld rentetarief waardoor de hogere discontovoeten uit het verleden nog van invloed zouden kunnen zijn in het heden.
Kredietcrisis
Om de gevolgen van de kredietcrisis in de wereld te bestrijden, zetten sommige centrale banken alle registers open om de economische schade zoveel mogelijk binnen de perken te houden. Een van de instrumenten was het opkopen van obligatieleningen, waardoor er steeds meer geld in de markt werd gepompt. Als de hoeveel geld toeneemt bij een gelijkblijvende vraag, dan heeft dat effect op de rente. De rente is immers de vergoeding die je krijgt als je geld aanbiedt.
Voor landen als Nederland, waarbij de pensioenen gebaseerd zijn op een kapitaaldekkingsstelsel, is het steeds meer geld in de markt brengen desastreus voor pensioenaanspraken. Voor de hypotheekrente daarentegen was de lage rente alleen maar positief. En doordat de woningmarkt uit het dal klom, klom ook onze economie uit het dal.
Het spreekt voor zich dat het verre van fijn is als je bron van inkomsten met 20 procent is gedaald. En dat je daardoor minder te besteden hebt bij stijgende gas- en huizenprijzen. Aan de andere kant is door veel kunst-en-vliegwerk voorkomen dat de pensioenen in het algemeen niet zijn gekort, want een korting heeft ook effect op degenen die in actieve dienst hun pensioen opbouwen. Een gekort pensioen kan ook niet zonder meer weer worden ingehaald, terwijl gemiste indexatie bij voldoende vet op het pensioenfondsbot wel kan worden ingehaald.
Leden voorlichten
Ik zou willen voorstellen dat de vakbonden hun leden vertellen waarom indexeren nu niet verstandig is. Hoe zuur zou het zijn als er toch geïndexeerd wordt en we een paar maanden later weer moeten korten, omdat de dekkingsgraden onderuit zijn gegaan? Wie zou daar dan de schuld van krijgen?
Auteur: Mr. A.P.J.G.M. (Ton) Roebroek CPL
Dit artikel is verschenen in F&A Actueel 2021, afl. 15.
