De Nederlandsche Bank ziet dat een loon-prijsspiraal momenteel geen groot risico is in Nederland. Dat wordt het wel naarmate de inflatie aanhoudt en werknemers automatisch gecompenseerd worden voor hun koopkrachtverlies.
Koopkrachtverlies
De lonen zijn er dit jaar zo’n 3 á 4 procent op vooruitgegaan. Dat is hoger dan enkele jaren eerder, maar dat wordt ook deels veroorzaakt omdat veranderingen in de markt pas later doorwerken in de lonen. Met een prijscompensatie in de lonen op basis van het koopkrachtverlies, worden de marges van bedrijven kleiner en volgt er druk om de prijzen te verhogen. Dat leidt tot een spiraal waarin de lonen steeds het koopkrachtverlies volgen. Verder kan een loon-prijsspiraal ook ontstaan omdat werknemers een hoge inflatie verwachten, terwijl de inflatie in werkelijkheid weer afneemt.
Verhogen rente
Dit kan worden voorkomen met ingrijpen door de overheid, centrale banken, en werkgevers en vakbonden. Onder meer de Europese Centrale Bank gebruikt monetaire instrumenten om te voorkomen dat de inflatieverwachtingen lange tijd aanhouden. Met het verhogen van de beleidsrente, wordt financiering lastiger en koelt de markt af. Dat moet een remmend effect hebben op de inflatie, waardoor burgers en bedrijven geen inflatie op langere termijn verwachten. De ECB zet in op een langetermijninflatie van rond de 2 procent. Dat is een element om een loon-prijsspiraal te voorkomen. Een andere manier is om bedrijven en huishoudens te compenseren voor de hoge energieprijzen en tijdelijk te houden, zo schrijft DNB. ‘Dit voorkomt dat extra inflatiedruk wordt gecreëerd door het nodeloos aanjagen van de economie.’
prijzen: een negatieve spiraal? van DNB, op basis van gegevens CBS en AWVN)
Geen automatische prijscompensatie
Dat lonen zich aanpassen aan prijzen hoeft op zich niet problematisch te zijn, schrijft de centrale bank. Het wordt pas een probleem als de twee elkaar versterken: prijzen drijven de lonen op, die evenredig de prijzen weer opdrijven, enzovoorts. Daarom moet er bij cao-onderhandelingen worden gekeken naar de schadelijke effecten van een automatische prijscompensatie. Een volledige compensatie voor het verlies van koopkracht is daarbij een belangrijke risicofactor.
Inkomen constant
Wel is er volgens DNB ruimte voor loongroei. Volgens de bank is een goed uitgangspunt het stijgen van de lonen met de som van de arbeidsproductiviteitsgroei en de binnenlands gecreëerde prijsstijging. ‘Op deze manier blijft de verdeling van het verdiende inkomen over werkenden en ondernemers constant. Waar de winstgevendheid en de financiële gezondheid van bedrijven het toelaten, kan de loongroei hier boven uitstijgen.’ Met het oog op de arbeidskrapte is het logisch om lonen te laten groeien en een kleinere winst voor lief te nemen.
