De NOB adviseert het kabinet om wetgeving te toetsen aan de Grondwet. Daarvoor moet de Grondwet zelf worden aangepast. Regeringspartijen hebben in het coalitieakkoord afgesproken zulke toetsing te overwegen. Dit naar aanleiding van de toeslagenaffaire en het uit het oog verliezen van fundamentele burgerrechten.
Het kabinet wil daarom dat rechters wetgeving kunnen beoordelen aan de hand van de Nederlandse Grondwet. Dat gebeurt nu niet, omdat de ondemocratisch gekozen rechterlijke macht dan meer invloed zou krijgen dan de gekozen bestuurlijke macht. De Nederlandse Orde van Belastingadviseurs is voorstander van constitutionele toetsing en heeft zijn rapport daarover aangeboden aan de Ministeries van Justitie & Veiligheid en Financiën.
Aanpassing Grondwet
Zulke toetsing van wetgeving zou wel een aanpassing van de Grondwet vereisen. Daar staat nu: ‘de rechter treedt niet in de beoordeling van de grondwettigheid van wetten en verdragen’ (artikel 120). Maar volgens de NOB zou het schrappen van deze bepaling leiden tot meer rechtsbescherming, omdat nu Nederlandse rechters, inclusief de Hoge Raad, te terughoudend zouden zijn om wetgeving te toetsen aan verdragen.
Toeslagenaffaire
Het kabinet wil dit veranderen, onder meer naar aanleiding van de toeslagenaffaire. De overheid wil meer oog hebben voor fundamentele rechten van burgers en constitutionele toetsing zou daaraan bijdragen. Daarom is deze optie opgenomen in het coalitieakkoord: ‘We nemen de uitwerking van constitutionele toetsing ter hand, in lijn met het advies van de staatscommissie Parlementair stelsel, waarbij we kijken welke vormgeving het best aansluit bij het Nederlandse rechtssysteem.’ De NOB wijst erop dat in diverse omringende landen wetten wel worden getoetst aan de Grondwet en dat burgers zich beschermd voelen door de rechterlijke controle.
Constitutioneel hof
De keerzijde is dat dit een machtsverschuiving is in de trias politica. Het NOB wijst erop dat rechterlijke uitspraken meer maatschappelijke discussie kunnen opleveren en verwijst naar de klimaatuitspraak van de Hoge Raad, het Urgenda-arrest. De Orde adviseert om grondwettelijke toetsing onder te brengen bij een apart constitutioneel hof.
Kwaliteitsverbetering wetgeving
‘Naar onze mening zal het invoeren van constitutionele toetsing bijdragen aan een betere rechtsbescherming en tot verbetering van de kwaliteit van wetgeving, ook op fiscaal vlak,’ zegt Margriet Lukkien, voorzitter kerngroep Rechtszekerheid en rechtsbescherming van de NOB. ‘Mede gezien de uitkomsten van het hierboven genoemde onderzoek, zijn wij voorstander van het instellen van constitutionele toetsing in Nederland en gaan wij graag in gesprek over de exacte invulling hiervan.’
