Ondernemersorganisaties MKB Nederland en VNO-NCW zijn bang dat collectieve loonstijgingen ertoe leiden dat er een loon-prijsspiraal ontstaat. Ze pleiten ervoor de lonen te laten stijgen waar dat kan, maar dat er geen automatische looncompensatie moet plaatsvinden.
Ze sluiten zich aan bij uitspraken van DNB-directeur Klaas Knot die hiervoor waarschuwde in tv-programma Buitenhof. ‘Waar de lonen omhoog kúnnen, moet dat ook gebeuren,’ stellen de organisaties. ‘Het vraagt echter een zorgvuldige balans. Steeds hogere loonstijgingen komen immers ook weer terecht in hogere prijzen. Bedrijven moeten kostenstijgingen doorberekenen om te kunnen blijven investeren in de toekomst.’
DNB voorzag eind vorig jaar geen loon-prijsspiraal, mits er niet ingezet zou worden op automatische looncompensatie om de inflatie in de lonen te verwerken. Die verhoging werkt door in de prijs, waardoor inflatie langere tijd hoog blijft, zo vreest de centrale bank. Volgens DNB hoeft het aanpassen van lonen op de hogere verkoopprijzen geen probleem te vormen, zolang de twee elkaar maar niet constant opdrijven.
Oververhitte economie
Voor dat effect waarschuwt Knot nu. Met de stijgende rentes, neemt de vraag af, waardoor meer ondernemers in de problemen raken. Ook de ’graaiflatie’, waarbij bedrijven de prijzen sterker verhoogden dan noodzakelijk voor de kosten en zo een extra impuls gaven aan de inflatie, speelt een rol in het publieke debat. VNO-NCW en MKB Nederland proberen dat te nuanceren aan de hand van een onderzoek van de Rabobank. Volgens de bank zijn de extra prijsverhogingen mogelijk anticipatie op hogere kosten en omdat er rekening wordt gehouden met toekomstige loonstijgingen.
Daarnaast spelen economische omstandigheden een grote rol. ‘Bij de opgelopen marges van bedrijven speelt ook mee dat de vraag naar goederen en diensten in 2022 een stuk hoger lag dan het aanbod,’ schrijft de bank. ‘Met andere woorden: de Nederlandse economie was en is nog steeds oververhit. Consumenten zijn de afgelopen periode kennelijk in staat geweest de hogere prijzen te betalen, wat het gemakkelijker maakte voor producenten om een deel van het consumentensurplus af te romen en daarmee de vraag terug te dringen. Anders gezegd: als bedrijven prijzen zouden verlagen, zou de vraag van Nederlandse en buitenlandse afnemers direct toenemen, terwijl bedrijven gezien de oververhitte economie vermoedelijk niet in staat zijn om aan deze extra vraag te voldoen.’
Ruimte voor loongroei
In de Arbeidsvoorwaardennota 2023 stelden werkgevers en ondernemers dat er per sector of zelfs per onderneming moet worden gekeken naar de ruimte voor loongroei. ‘De basis voor de loonruimte wordt vormgegeven door de verhouding tussen de arbeidsproductiviteitsgroei, de kostenstijgingen waarmee een onderneming te maken heeft en de ruimte die er is om dit door te berekenen aan de afzetmarkt.’
Ook wijzen de ondernemersorganisaties erop dat de marges nog steeds dalen. ‘In diverse sectoren verwerken bedrijven ook nog de gevolgen van de coronaperiode en verder wordt soms extra winst gemaakt door de eenmalige verkoop van dochterbedrijven. Eerder dit jaar bleek uit CBS-onderzoek dat veel Nederlandse bedrijven juist nog altijd moeite hebben om de hogere kosten door de oorlog en verstoorde ketens door te berekenen,’ aldus VNO-NCW en MKB Nederland.
