Wereldwijd is het aantal ondernemingen dat sinds 2003 slachtoffer is geworden van economische criminaliteit gestegen van 37 naar 45 procent in 2005. In Nederland is de stijging veel sterker. In de afgelopen twee jaar werd gemiddeld 54 procent slachtoffer van economische criminaliteit, tegen 38 procent in 2003.
Dat is één van de uitkomsten van de Global Economic Crime Survey 2005 van PricewaterhouseCoopers. Dit onderzoek kwam tot stand in samenwerking met de Martin Luther Universiteit uit Duitsland onder leiding van prof.dr. Kai-D. Bussmann, hoogleraar Criminologie en Strafrecht.
Directe financiële schade als gevolg van fraude wordt veroorzaakt door: diefstal van geld of goederen, misleiding en plagiaat. De getroffen bedrijven leden in de afgelopen twee jaar gemiddeld 3,9 miljoen euro directe schade. Naast directe financiële schade is er vaak sprake van indirecte schade, zoals aantasting van de goede naam van een onderneming of verslechtering van de moraal van de medewerkers. In 28 procent van de ondernemingen die in de afgelopen twee jaar slachtoffer van tenminste een economisch delict zijn geworden, werd naast directe schade ook indirecte schade vastgesteld. Opvallend is dat ondernemingen in Nederland vergeleken met het buitenland minder vaak immateriële schade ten gevolge van economische criminaliteit melden.
Ruim de helft van de onderzochte bedrijven gelooft niet dat men in de komende vijf jaar door fraude zal worden getroffen. Op basis van de ervaringscijfers blijkt dat slechts één op de vijf bedrijven het risico daarop realistisch inschat. Bijna vier op de vijf schatten het risico te laag in.
Risico’s en waakzaamheid van de ondernemingen hangen af van de grootte van de onderneming. Dit geldt zowel voor Nederland als wereldwijd en voor Europa. Kleinere ondernemingen maken minder vaak melding van economische delicten (gemiddeld 50 procent) dan grote (gemiddeld 68 procent). Nederlandse bedrijven lopen wereldwijd voorop in het implementeren van preventieve maatregelen, zoals klokkenluiderregelingen, risk management systemen en het formuleren van ethische gedragscodes. Tegelijkertijd worden de maatregelen in vergelijking tot de ons omringende landen minder goed gebruikt. Hierdoor ontstaat een vals gevoel van veiligheid.
De belangrijkste les die uit de studie kan worden geleerd, is dat het bij effectieve fraudebeheersing gaat om het samenstel van maatregelen. Zonder de juiste tone at the top heeft investeren in anti-fraudeprogramma’s onvoldoende zin en zonder controle op de naleving van regels hebben die regels maar een beperkte waarde. Het is de kunst voor bedrijven een balans te vinden tussen onderling vertrouwen en beheersingsmaatregelen. Want investeren in preventie loont. Ondernemingen met een adequaat pakket maatregelen voor preventie en controle brachten vaker gevallen van fraude aan het licht en voor hogere bedragen. Gemiddeld worden nog steeds bijna drie op de tien fraudegevallen bij toeval ontdekt.
