De beloning van topbestuurders staat steeds meer in de belangstelling. Dit wordt mede veroorzaakt door de introductie van de Code-Tabaksblat in 2003. Het debat heeft echter een sterk emotionele lading, die de beeldvorming kan vertroebelen. Het blijkt dat er uiteindelijk maar weinig studies zijn die de feitelijkheid van de beloning van topbestuurders goed presenteren.
Dit concluderen onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG), in een onderzoek in opdracht van het Controllers Instituut. Ze bekeken de feitelijke beloning van de Raad van Bestuur van 71 beursgenoteerde ondernemingen. De oorzaken van de verschuivingen in de beloningspakketten zijn moeilijk te achterhalen, vanwege de beperkte argumentatie die de ondernemingen geven bij de veranderingen.
Variabele beloning
Sinds het begin van de jaren tachtig is er in de Angelsaksische landen een sterke verschuiving geweest van vaste beloning naar variabele, aandeelgerelateerde, beloning. Het resultaat is dat de aandeelgerelateerde beloning in met name de VS nu een veelvoud beslaat van de vaste beloning. In het verleden lag de beloning in deze landen over het algemeen op een hoger niveau dan in Nederland.
Er is de afgelopen jaren in Nederland een toenemende invloed van Angelsaksische aandeelhouders. Ook is er een internationaliserende arbeidsmarkt voor executive talent. Tevens is de corporate-governanceregelgeving (zoals de Code-Tabaksblat) van invloed.
Beloningspakket
De onderzoekers zien sterke ontwikkelingen in zowel de hoogte als de structuur van de beloning van Nederlandse topbestuurders en dan vooral die van AEX-bedrijven. De hoogte van de totale beloning is behoorlijk opgelopen, voornamelijk onder invloed van aandeelgerelateerde beloning. Dit wijst op een overname van de Angelsaksische trend.
De structuur van het beloningspakket is ook aan grote veranderingen onderhevig. Hierbij zijn de opmerkelijkste ontwikkelingen: het toevoegen van prestatiecondities aan de incentives en het vervangen van optieplannen door aandeelplannen. Dit is een afwijking van Amerikaanse beloningspaketten, die meer gebaseerd zijn op traditionele optieplannen. De Code-Tabaksblat speelt hier een rol in. Er is een druk om concrete prestatiemaatstaven te hanteren. Wel zijn de Nederlandse beloningspaketten vergelijkbaar met de Britse.
Betere prestatie
In theorie is een sterke koppeling van de belangen van bestuurder en aandeelhouder aan te bevelen. Dit houdt dus een groter variabel gedeelte in. Maar bij de stijging van het variabele inkomen ten opzichte van het vaste deel zijn enkele kritische kanttekeningen te plaatsen, aldus de onderzoekers. Variabele beloning dient boven alles effectief te zijn, dus het moet leiden tot een betere prestatie van de bestuurder. Overigens heeft wetenschappelijk onderzoek dit verband nog niet onomstotelijk kunnen aantonen, noch weerleggen. Per onderneming dient een zorgvuldige afweging gemaakt te worden.
Haasje-over
Een andere belangrijke conclusie van het onderzoek is dat nieuwe vormen van variabele beloning, zoals performance shares, performance units en deferred bonus plans, doorgaans bovenop de bestaande (vaste en variabele) beloning worden toegekend. Op deze manier is de waarde van de totale beloning sterk opgelopen, wat een maatschappelijke discussie heeft opgeleverd.
Er moet gekeken worden naar de determinanten die de hoogte en structuur van beloningspakketten bepalen en verschillen tussen ondernemingen kunnen verklaren. Er kan een haasje-overeffect ontstaan als externe benchmarking een rol speelt in de hoogte van de beloning. De effectiviteit van Total Shareholders Return-plannen moet worden onderzocht.
* * *
Dit artikel is een samenvatting van het onderzoek Het honoreren van Nederlandse executives, uitgevoerd in januari 2007 in opdracht van het Controllers Instituut. Dit onderzoek kunt u hier bestellen in de Kluwer Research Base (gratis).<
