Het huidige (verticale) toezicht van de Belastingdienst is gebaseerd op wantrouwen;op controle achteraf, ondanks dat veel belastingplichtigen of hun adviseurs hun belastingaangifte keurig en zo goed mogelijk indienen. Horizontaal toezicht daarentegen is gebaseerd op vertrouwen. Daarmee gaat de Belastingdienst mede bouwen aan de relatie die zij heeft met een bedrijf of adviseur. Horizontaal toezicht is inmiddels zelfs een speerpunt geworden.
Op de foto: spreker Jan Zweekhorst.
Horizontaal toezicht is de nieuwe controleaanpak van de Belastingdienst. Een controle die gebaseerd is op transparantie en wederzijds vertrouwen tussen de Belastingdienst en de belastingplichtige of diens adviseur. In deze sfeer van vertrouwen communiceren de betrokken partijen over hun werkwijze, basisgegevens, uitgangspunten en verwerkingswijze. Dit betekent dat controle achteraf – met alle mogelijke consequenties – grotendeels passé is en slechts steeksproefsgewijs plaatsvindt.
Horizontaal toezicht en de daarbij behorende convenanten (vastlegging van de afspraken) zijn voor het mkb vooral ‘communicatie afspraken’: hoe gaan we met elkaar om en wat mogen we van elkaar verwachten?
Hoe werkt horizontaal toezicht?
Bij horizontaal toezicht maken adviseurs en bedrijven afspraken met de fiscus over mogelijke fiscale problemen of pijnpunten. Zodra deze zich bij een van de partijen voordoen, worden deze aan de orde gesteld. Door meteen het gesprek aan te gaan, kan alles in een vroegtijdig stadium beoordeeld worden en kunnen de nodige (werk-)afspraken worden gemaakt. Zodra de aangiften in beeld komen, moet een en ander óf duidelijk zijn, óf moet de handelswijze bekend zijn. In het verleden werden veelal standpunten ingenomen, in de aangifte verwoord, en kon er wel vijf tot zes jaar overheen gaan voordat de gewenste fiscale zekerheid was bereikt. In het huidige snelle zakendoen is het van belang dat de fiscale positie van een organisatie op elk moment duidelijk is of in ieder geval op korte termijn kan worden.
Na pilots met afspraken bij de grootste bedrijven in Nederland, en pilots op beperkte schaal bij accountants- en advieskantoren, werden convenanten gesloten met grote bedrijven, brancheverenigingen en fiscaal intermediairs zoals PricewaterhouseCoopers, het SRA en het NOAB. Een volledig overzicht van partijen waar inmiddels een convenant mee is gesloten, vindt u hier op de site van de Belastingdienst.
Horizontaal toezicht in het mkb
Uitgangspunt bij de werkwijze in het mkb is dat de Belastingdienst meer wil samenwerken met de andere (keten-)partijen, zoals fiscalisten en accountants, en gebruikmaken van elkaars werkwijze of bevindingen. Dus: aansluiten in plaats van controle en discussie. In plaats van zelf zaken (opnieuw) onderzoeken en vaststellen, zal men meer aansluiting zoeken bij reeds verrichte werkzaamheden of afspraken door vertrouwde relaties. De adviseur zal openheid moeten geven over zijn werk- en handelswijze en ook de Belastingdienst zal haar systemen en informatie transparant moeten maken voor de belastingplichtige en diens adviseur. Elkaar beter aanvullen, zodat een win-win situatie ontstaat voor de betrokken partijen.
Meta toezicht
De Belastingdienst zet dus in op een toezichtsysteem waarbij de kern bestaat uit vertrouwen en informatie is. Het klassieke fysieke toezicht wordt alleen nog gebruikt om steekproefsgewijs vast te stellen of de basis van het vertrouwen terecht is. Ook zal dit nog gebruikt worden in uitzonderingssituaties. Op basis van steekproeven kan een grote populatie belastingplichtigen als goed worden bestempeld. Dit wordt meta toezicht genoemd.
In convenanten maakt men afspraken met intermediairs over werkwijzen en onderwerpen die grote groepen raken. Als de intermediairs die afspraken nakomen, weet de belastingplichtige waar hij of zij aan toe is. Blijkt echter dat een convenant-nalever zich niet aan de afspraken houdt, dan heeft die uiteraard een probleem.
De Belastingdienst gaat er echter op voorhand vanuit dat de intermediairs de afspraken nakomen en dat men in afwijkende gevallen direct, bijvoorbeeld voorafgaand aan de aangifte, dit meldt en bespreekbaar maakt. Zo kan iedereen zijn plannen en beslissingen nog bijstellen.
Waarom? De vraag die veel critici stellen is waarom de Belastingdienst zo ‘naïef’ is om een dergelijk toezichtsysteem in het leven te roepen. Dit is zo’n duidelijke omslag in denken. De kern van het antwoord is echter eenvoudig: het is vrijwel onmogelijk dat de Belastingdienst met het huidige personeelsbestand alles, maar dan ook alles controleert en ziet. De Belastingdienst constateert bovendien dat de samenleving van controles en kwaliteitssystemen aan elkaar hangt. Waarom dan niet proberen aan te sluiten bij dergelijke (kwaliteits-)systemen? Neem als voorbeeld de accountantskantoren. Bij het maken van de jaarrekening zijn deze gebonden aan een strakke richtlijnen en regels en worden hier regelmatig op beoordeeld. De Belastingdienst kan nagaan of zij op dergelijke systemen kan vertrouwen en doorbouwen, waardoor de eigen controlewerkzaamheden ingeperkt kunnen worden.
Mooie tijden….
Horizontaal toezicht is een ingrijpende verandering in de relatie tussen Belastingdienst, adviseur en belastingplichtige. Wie onder een convenant valt, heeft het vertrouwen van de fiscus en krijgt direct zekerheid over de belastingpositie. De bedoeling is dat degenen die werken met het convenant minder worden lastiggevallen door controleurs en inspecteurs. Deze kijken namelijk alleen steekproefsgewijs naar de naleving van het convenant.
Voor de adviseur breken mooie tijden aan. In het kader van de convenanten wordt het gemakkelijker om over bepaalde zaken (vooraf) afspraken te maken voor een individueel geval of voor een groot aantal relaties. Daardoor worden discussies achteraf en eventuele procedures vermeden. Dit werkt efficiënt en leidt aan beide kanten tot kwalitatief beter werk. Door het werken binnen de convenanten kunnen adviseurs de reactie van de Belastingdienst voorspellen, de controles bij hun relaties verminderen en daarmee hun kwaliteit transparant maken.
… ook in de toekomst?
Het is op dit moment nog niet geheel duidelijk waar horizontaal toezicht naar toe gaat. De Belastingdienst gaat ervan uit dat in 2010 een substantieel deel van de aangiftes langs de lijn van horizontaal toezicht worden afgehandeld. Dat komt mede door de ontwikkeling van de VIA (Voor Ingevulde Aangifte). De VIA is het summum van horizontaal toezicht. Tot nu toe stuurt een belastingplichtige een aangifte in en gaat de Belastingdienst op basis van de elders verkregen gegevens contoleren of de aangifte juist is ingevuld. De basis is dan wantrouwen. Met de VIA slaat men een volledig andere weg in. De Belastingdienst stuurt de belastingplichtige een ingevulde aangifte en geeft daarmee aan wat men allemaal al weet. De belastingplichtige controleert en vult waar nodig aan.
***
Deze In Focus is een verkorte en bewerkte weergave van het artikel over horizontaal toezicht door Jan Zweekhorst, partner bij Govers Accountants/Adviseurs en voorzitter van de fiscale commissie SRA in Tijdschrift Administratie nr. 10-09.
De heer Zweekhorst verzorgt een sessie over horizontaal toezicht tijdens de Nationale Administrateursdag op 15 oktober a.s. Meer info of inschrijven? Klik hier.
