We leven in onzekere tijden, zowel economisch als maatschappelijk. Niet gemakkelijk, wel uitdagend en zeker boeiend. Na alle bezuinigingen en inkrimpingen van 2009, zien we dit jaar een voorzichtige economische opleving. Bedrijven zien weer mogelijkheden om te innoveren en te investeren. Daarbij is voor de controller een belangrijke functie weggelegd. Een impressie van de Nationale controllersdag 2010.
Door: Anja Jalink
‘U kent waarschijnlijk veel meer risico's binnen uw bedrijf dan de mensen om u heen,' opent dagvoorzitter Jeroen Smit. In zijn betoog verwijst hij naar het artikel ‘Fortis verstopte verliezen' uit het Financieel Dagblad van die ochtend. In dit artikel staat te lezen dat Fortis bij de aandelenemissie in oktober 2007 om de overname van ABN Amro te financieren, in de prospectus sprak over 20 miljoen euro aan verliezen op ‘subprime', terwijl in september binnen het bedrijf al ‘op het hoogste niveau geschat werd dat deze verliezen konden oplopen tot 400 miljoen euro (!). Dit werd echter niet gemeld aan de commissarissen.' Daar ligt een heel mooi controllers-dilemma. Waar kies je voor? Wanneer Smit deze vraag aan de controllers in de zaal voorlegt, blijken maar weinig aanwezigen in zo'n geval naar de RvC te stappen. De drempel om actie te ondernemen blijkt een stuk lager wanneer het gaat om kleinere issues. Als Jeroen Smit vraagt of de aanwezigen wel zouden ingrijpen bij een directeur die wil dat ‘ze tien procent bezuinigen', maar die in een adem door zijn nieuwe Lexus bestelt, of zijn vierde nieuwe mobieltje binnen één jaar, gaan vrijwel alle vingers de lucht in.
Aan de rand van het ravijn bloeien de mooiste bloemen
De overname van Saab door Spyker Cars heeft heel wat stof doen opwaaien in de media. Er was veel ongeloof over dat Spyker iets met Saab zou kunnen wat General Motors (GM) niet kon. Volgens cfo Hans Go van Spyker Cars, kun je Spyker in dit licht zien als een soort investeringsmaatschappij plús. ‘Bij GM was Saab een stiefkindje; bij Spyker krijgt Saab alle aandacht. Er staat in Zweden een strak georganiseerde fabriek. Maar na twintig jaar lang opdrachten van bovenaf gekregen te hebben, moeten ze nu zelf gaan nadenken.' In zijn inleiding over de gang van zaken bij de overname van Saab, betoogt cfo Go dat de controller in dit proces niet alleen de rem moet zijn, maar veeleer ook de koppeling. ‘Je moet niet direct roepen “we zijn honderd keer kleiner”. Je moet het aanzien en in de gaten houden, zodat je op tijd kunt reageren.'
Wat metselt u?
‘Als je een metselaar vraagt wat hij doet, kun je verschillende antwoorden krijgen,' aldus Jaap Koelewijn, hoogleraar corporate finance. ‘De één zal zeggen: ik leg stenen op elkaar. De volgende zegt: ik maak een muur. De derde zegt: ik bouw een kathedraal. Ze doen allemaal hetzelfde werk, en misschien allemaal wel even goed. Maar ze hebben duidelijk niet allemaal even veel zicht op het grote geheel.'
‘De geschiedenis herhaalt zich niet, maar hij rijmt wel,' citeert Koelewijn Mark Twain. ‘Het gaat met de economie beter dan we denken. Dat neemt niet weg, dat we nu al weer met enige zekerheid kunnen voorspellen dat er over een jaar of tien een nieuwe crisis komt. Er zit altijd iets bij van de vorige en het komt altijd onverwacht.' Volgens Koelewijn bouwen we momenteel aan een schijnveiligheid. Wat de controller volgens hem moet doen? ‘Stop met stenen op elkaar leggen of muren bouwen. Neem afstand en kijk eens naar de kathedraal. Kijk eens verder: deugen de funderingen wel en houden we ons aan het bouwplan?'
Bespeel je publiek
DutchView is marktleider in een dynamische, zeer concurrerende broadcastmarkt op het gebied van tv-registratie, nabewerking, opslag en ontsluiting van audiovisueel materiaal. Voor cfo Jack Zantman betekent dit ‘never a dull moment'. Naast de gebruikelijke hectiek maakte hij in 2005 de overgang mee van staatsbedrijf (NOB) naar het huidige DutchView onder private equity partij Nimbus. Een ingrijpende verandering waarbij veel projecten tegelijkertijd plaatsvonden. En waarbij cfo Zantman ontdekt dat gelijk hebben niet altijd gelijk krijgen betekent. Denk aan de exploitatie van een grote hal, die volgens finance niet exploitabel te maken is, maar die de aandeelhouder toch wil hebben uit concurrentieoverwegingen. Of het (niet) invoeren van een shared service center: met cijfers is de zin ervan goed te onderbouwen, maar het bedrijf moet er wel klaar voor zijn. ‘Als controller kun je je cijfermatig goed voorbereiden, maar besef dat je soms niet het hele speelveld overziet. En vergeet niet: waar de één wint, verliest de ander. Doe altijd je best de juiste toonladder te vinden. Met de juiste toon kun je het publiek bespelen.'
‘Denial is not a river in Egypt'
‘De financiële administratie kost een bedrijf klauwen vol geld en het levert niets op,' zo betoogt Rudy Stroink. De ceo van projectontwikkelaar TCN, dat dicht langs de afgrond gegaan is, zweert bij een goed dashboard. ‘Controllers houden zich nog te veel bezig met verantwoording. Maar als ondernemer wil ik vooruit kijken. Hoe breng je het ongewisse in kaart? Dat is belangrijk.' Stroink trekt de vergelijking met een piloot en een co-piloot: ‘Je hebt allebei je eigen verantwoordelijkheden, maar je doet het echt samen. Je moet elkaar blindelings kunnen vertrouwen.' Daar hoort ook bij dat je elkaar behoedt voor fouten. ‘Anticiperen op fouten is een bedrijfsmentaliteit. We rekenen elkaar niet af op fouten, maar helpen elkaar om het weer goed te maken. Johan Cruijff zei het al: Voetbal is een spel van fouten. Wie de minste fouten maakt, die wint.'
Presentaties nalezen?
Wilt u meer weten over de inleidingen van de verschillende sprekers? Of wilt u nog eens even terugkijken hoe het alweer zat? Op www.kluwerfinancieelmanagement.nl/controllersdag vindt u de presentaties en foto's van de Nationale Controllersdag 2010.
