Hoewel de criteria voor (kortlopende) leningen aan bedrijven enigszins zijn versoepeld, blijven de banken terughoudend met het verstrekken van kredieten. Aangescherpte kredietvoorwaarden blijken vaak een hobbel. Maar daar kan iets aan worden gedaan. Een adequaat risicomanagement draagt bij aan de kredietwaardigheid van de onderneming.
Risicomanagement heeft als doel om gevaar of verlies te voorkomen, die een bedreiging vormen voor de onderneming om haar doelstellingen te realiseren. Daarnaast kan door goed risicomanagement het eigen vermogen groeien en draagt het bij aan de soliditeit van de onderneming. De kredietwaardigheid van de onderneming wordt verhoogd, waardoor banken bereid zijn om een lening te verstrekken tegen een lager rentepercentage.
Hoe pakken we dit aan?
Risicomanagement begint met het vaststellen van de risk appetite – het risicoprofiel van de onderneming. Dit profiel wordt vastgesteld door het management of de directeur, mogelijk bijgestaan door zijn financiële medewerker.
Risk appetite representeert de mate waarin de onderneming risico's wil accepteren dan wel beperken, teneinde haar doelstellingen te bereiken. Daarbij worden de risico's geplaatst in het licht van alternatieve beheerstrategieën, die risico's moeten beperken en restrisico's moeten definiëren. In de praktijk bestaat een risicoprofiel uit de acht à tien belangrijkste risico's en de daarbij behorende beheersmaatregelen.
De belangrijkste risico's in een mkb-onderneming zijn:
Strategische risico's
Dit zijn risico's op het terrein van missie en doelstellingen, reputatie en concurrentiepositie van een onderneming.
Externe verslaggevingrisico's, zoals:
- een tijdige deponeringsplicht;
- voldoen aan inhoudelijke plicht, zoals de inhoud van de jaarrekening;
- informatie aan belanghebbenden, zoals Kamer van Koophandel, bank en Belastingdienst.
Fiscale risico's, zoals
- periodieke verandering van wetgeving;
- vaste harde inlevertermijnen van Kamer van Koophandel en Belastingdienst.
Financieringsrisico's, zoals:
- voldoen aan informatievraag banken;
- aangescherpte en andere criteria dan vroeger, door invoering Basel 2 en 3 en de financiële crisis;
- aangescherpte voorwaarden van kredietverlening.
Maatregelen
– alternatieven onderzoeken voor het krijgen van een lening;
– een kredietverzekering afsluiten.
Interne verslaggevingrisico's, zoals:
- tijdige en actuele informatie;
- juiste informatie bij juiste medewerkers.
Maatregelen
• vervolgacties benoemen en uitvoeren.
Kostenrisico's, zoals:
- actuele kostprijzen juist berekenen;
- de juiste toerekening van de overhead aan producten en diensten;
- prijsvergelijking ten opzichte van concurrenten.
Debiteurenrisico's:
klanten die niet of niet tijdig betalen, waardoor de liquide middelen onvoldoende zijn om personeel en rekeningen te betalen.
Juridische risico's, uiteenlopende risico's, waaronder:
- boetes door arbeidsinspectie;
- aansprakelijkheid voor arbeidsongevallen en beroepsziekten;
- productaansprakelijkheid en recall;
- risico's ten aanzien van contracten, leveringsvoorwaarden, garantiebepalingen en geschillenoplossing.
Stappenplan
Een praktische manier om risicomanagement in een MKB-onderneming op de kaart te zetten, is het volgen van de volgende stappen:
- vaststellen van de hoofdprocessen/afdelingen waarvan de risico's geïdentificeerd moeten worden;
- identificeren van risico's: het in kaart brengen van risico's die de doelstelling(en) van de onderneming bedreigen;
- analyseren van risico's: hoe vaak doet een gebeurtenis zich voor en wat is het effect ervan op de financiën en het voortbestaan van de onderneming. Vervolgens worden deze risico's gerangschikt naar de invloed die deze hebben op het voortbestaan of de financiën van de onderneming. Rangschikking vindt plaats door frequentie te vermenigvuldigen met het te leiden verlies;
- aanpak van de risico's: de onderneming benoemt de beheerstrategieën om risico's te beperken.
- Er zijn vier manieren om risico's aan te pakken:
– voorkomen: één of beide van de factoren ‘kans' en ‘gevolg' wegnemen;
– verminderen: één of beide van de factoren ‘kans' en ‘gevolg' afzwakken;
– uitbesteden: risico's onderbrengen bij verzekeraars;
– accepteren: alleen bij zeer kleine kans of zeer kleine gevolgen.
- Beheersactiviteiten worden ondernomen als het management besluit risico's te verminderen, te voorkomen of uit te besteden. Dit kan door het ontplooien van activiteiten door middel van beleid, procedures en gestandaardiseerde werkwijzen of gedragscodes, een goede AO/IC, kwaliteitsmanagement en een bedrijfscalamiteitenplan. Deze zijn erop gericht om te voldoen aan het risicoprofiel (=risk appetite) van de onderneming.
De werkwijze is als volgt:
– bepalen van de kosten die gemaakt worden om risico's te beperken, te voorkomen of uit te besteden;
– bewaken van risico's: een controlesysteem is noodzakelijk voor het gehele proces van risicomanagement. Dit proces dient voortdurend gecontroleerd te worden om een goed inzicht in het risicoprofiel van de onderneming te krijgen en te houden. Het dient minimaal een maal per jaar te worden doorlopen. Door veranderende omstandigheden kunnen immers weer nieuwe risico's ontstaan.
Voorbeelden
Stel dat het niet betalen van rekeningen door klanten 50 maal per jaar voorkomt en dat dit een verlies van 5.000 euro per keer betekent. Het verlies in een jaar is dan 50 x 5.000 = 25.000 euro. Als beheersactiviteit wordt een incassobureau ingeschakeld dat de kans op het beperken van het verlies verhoogt. Het incassobureau vraagt 1.500 euro. Dankzij dit bureau betaalt de helft van de klanten alsnog. Het verlies neemt af met: 25.000 + 1500 – 12.500 = 14.000 euro in plaats van 25.000 euro.
De Belastingdienst legt 2 x per 5 jaar een boete op van 5.000 euro in verband met een foutieve aangifte BTW. Dan is het verlies per jaar 0,4 x 5.000 = 2.000 euro. Inschakeling van een belastingadviseur voorkomt verdere fouten in de aangifte. De kosten van deze adviseur bedragen 400 euro. Het risico van een boete van de Belastingdienst wordt daarmee voorkomen en zal in de toekomst ook niet meer plaatsvinden. Het risico is daarmee beperkt tot nul tegen zeer lage kosten.
Een exportbedrijf sluit in het kader van betalingsrisico's tussen bedrijven onderling een kredietverzekering af. Deze verzekering heeft veel voordelen, namelijk:
- vermindering van financieel risico en daardoor minder reservering voor debiteurenverliezen;
- verbetering van het werkkapitaal met als gevolg toegang tot betere financiering;
- bevordering van de verkoop door onderzoek naar de financiële soliditeit van nieuwe prospects en klanten.
*
Marijke van Griethuijsen CCMM is zelfstandig organisatieadviseur
*
Dit artikel verscheen in TIjdschrift Administratie, nummer 3 2011
