Het komt steeds vaker voor dat bedrijven geconfronteerd worden met klanten die niet betalen. Als het bedrijf echter zelf ook een betalingsverplichting heeft aan de schuldenaar, is het toepassen van verrekening een effectieve manier om van de wanbetaler af te komen.
Verrekening houdt in dat partijen die vorderingen op elkaar hebben deze wederzijds weg kunnen laten vallen. Stel dat twee partijen zaken met elkaar doen en partij A heeft een vordering van 5.000 euro op partij B, terwijl partij B een vordering van 6.000 euro heeft op partij A. In zo'n situatie kan A besluiten zijn schuld aan B met zijn vordering te verrekenen. Hij hoeft dus nog maar 1.000 euro te betalen.
Schriftelijke verklaring
In de wet staan enkele bepalingen die regelen wanneer rechtsgeldige verrekening mogelijk is. Een eerste vereiste is dat degene die zich op deze mogelijkheid beroept, aan de wederpartij laat weten dat hij zijn schuld met een vordering verrekent. Aan deze verklaring zijn geen vormvereisten gesteld en kan dus zowel mondeling als schriftelijk geschieden. Wel is het aan te bevelen een schriftelijke verklaring te leveren, aangezien dit de bewijspositie versterkt. Omschrijf hierin duidelijk welke vorderingen worden verrekend; dit voorkomt toekomstige discussies.
Bevoegdheid
Ook moet er een bevoegdheid zijn om een schuld te betalen en een vordering te innen. Zo moet de vordering opeisbaar zijn. Dit is vaak het geval als er geen betalingstermijn is afgesproken of als de termijn is verlopen. Bevoegdheid tot het betalen van een schuld bestaat in principe altijd; opeisbaarheid is hier niet nodig. Het is echter wel mogelijk dat partijen hebben afgesproken dat een schuldenaar zijn schuld niet voor een bepaalde datum betaalt, omdat dit gunstiger is voor de schuldeiser. Voor die datum zal verrekening dan ook niet mogelijk zijn. Het gevolg van een verklaring tot verrekening is dat de schulden die beide partijen aan elkaar hebben tot de hoogte van het verrekende bedrag teniet zullen gaan.
Verschillende valuta
Een andere wettelijke eis is dat de wederzijdse vorderingen aan elkaar dienen te beantwoorden. Dit betekent dat de ene partij zijn schuld aan de andere met zijn vordering zou kunnen betalen, wat met geldvorderingen doorgaans het geval is. Als de vorderingen in verschillende valuta zijn uitgedrukt, kan dit problemen geven. De wet biedt echter uitkomst door de schuldenaar te laten kiezen: betalen in de valuta van het land waar de betaling wordt verricht óf in de valuta die de schuldeiser vraagt.
Ook goederen
Ook goederen kunnen worden verrekend, zolang deze in soort en kwaliteit vergelijkbaar zijn. Als twee partijen over en weer verplicht zijn om exact dezelfde goederen te leveren, kunnen deze leveringsverplichtingen tegen elkaar worden weggestreept. Daarbij is het dan wel van belang dat bijkomstige voorwaarden, zoals leveringsvoorwaarden, gelijk zijn. Dit zal echter niet snel het geval zijn. Aan de overeenkomst beantwoorden betekent dus niet dat de hoogte van de vorderingen gelijk hoeft te zijn. In eerdergenoemd voorbeeld blijkt dat de bedragen wel degelijk verschillen, er wordt slechts verrekend tot de hoogte van het laagste bedrag.
Aard rechtsverhouding
De mogelijkheid tot verrekening is niet afhankelijk van de aard van de rechtsverhouding. Het maakt dus niet uit of het een overeenkomst is die aan de vorderingen ten grondslag ligt of dat het een vordering is die gebaseerd is op een onrechtmatige daad. Hiervan kan in bepaalde gevallen worden afgeweken. Zo geeft de wet aan dat verrekening door de werkgever met loon dat hij aan zijn werknemer moet betalen slechts in beperkte gevallen is toegestaan. Ook verrekening met pensioenbetalingen of alimentatie is uitgesloten. Als een partij zich toch op verrekening beroept terwijl dit eigenlijk niet mag, zullen beide vorderingen blijven bestaan.
Niet dwingend
Realiseert u zich dat de wettelijke bepalingen omtrent verrekening niet dwingend zijn en er dus van kan worden afgeweken. In de praktijk is dit ook vaak het geval. Zo kunt u overeengekomen dat ook niet opeisbare vorderingen kunnen worden verrekend; ook kan verrekening helemaal worden uitgesloten. Dergelijke afwijkende bepalingen worden doorgaans in algemene voorwaarden of overeenkomsten opgenomen. Het is daarom van belang deze na te lopen om te zien wat de verrekeningsmogelijkheden zijn en – indien mogelijk – aan te passen naar de meest gunstige situatie.
Consumenten
Voor consumenten heeft de wetgever aangegeven dat verrekeningsbepalingen die de wettelijke rechten van de consument beperken of de rechten van de gebruiker uitbreiden, onredelijk kunnen zijn voor de consument. Het risico is vervolgens dat de consument zich dan kan beroepen op ongeldigheid van de bepaling, waardoor de wettelijke verrekeningsmogelijkheden weer bepalend worden.
*
Auteur: Mr. Hjalmar Florijn, advocaat bij Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen
*
Dit artikel verscheen eerder in Tijdschrift Administratie, oktober 2011
*
Stem ook in de peiling: Last van slechte betalers?
