Bloot

Het ene moment vechten de acteurs, ze maken elkaar af in een scène, het andere checken ze hun smartphones en wisselen de voetbaluitslagen uit. Het lijkt alsof ze een knop hebben, die ze aan en uit kunnen zetten.

Backstage, dat is wat me het meest interesseert van het acteerbestaan. Het ploeteren van elke acteur om in zijn rol te komen, de regisseur die vanuit overzicht er een geheel van maakt , dat intrigeert me. Daarom installeer ik me met plezier om naar de NTR documentaire ‘Bloot’ te kijken, waarin een viertal spelers van Toneelgroep Amsterdam tijdens een repetitieproces gevolgd worden.
Aan het begin van de film horen we een van de acteurs zeggen dat hij niet blij is dat deze documentaire gemaakt wordt. Hij wil niet dat het wonder, het geheime recept wordt blootgelegd. ‘Huh?’ denk ik. Waarom moet het mythische van dit proces in stand gehouden worden? Laat ons vooral zien wat ervoor nodig is om zo’n stuk te maken. Daar zitten levenslessen in voor ons allemaal en zeker voor leidinggevenden die dagelijks in en uit die rol stappen.

We zien een scène waarin Halina Reijn in haar rol wordt aangevallen door een man gespeeld door Hans Kesting. Deze vrouw is bang, huilt, de man woedend. Dan is er een time-out, Halina herstelt zich en vraagt aan de regisseur – door haar tranen heen – of hij wil dat ze op de bank zit of op de grond ligt. Na het antwoord stapt ze weer in de scène.

Dezelfde ruwe overgangen zien we als ze pauze nemen – het ene moment vechten ze, maken ze elkaar af, het andere checken ze hun smartphones en wisselen de voetbaluitslagen uit. Het lijkt alsof ze een knop hebben, die ze aan en uit kunnen zetten. Hoewel ze zich tijdens het spelen helemaal in hun rol storten, zorgt die knop ervoor dat ze er ook afstand van kunnen nemen. Ze zíjn niet het personage, ze spelen het.

Veel leidinggevenden voelen zich ongemakkelijk bij het uitoefenen van onderdelen van hun functie. Met hen werk ik bijvoorbeeld aan het optreden voor een menigte medewerkers, het voeren van corrigerende gesprekken of het overreden van de baas. Als ze die taken kunnen zien als deel van hun rol en zo ruimte scheppen tussen henzelf en die rol, dan lucht dat op. Niet alles wat je doet, hoeft immers een persoonlijke invulling te krijgen, soms is het iets wat gewoon moet gebeuren, iedereen in die rol moet dat doen, je zet de knop aan.

Maar is het dan niet nep? De acteurs spelen met dit scheldwoord, werpen het elkaar toe als de scène niet klopt. Aan de filmmakers vertellen ze op zoek te zijn naar echte gevoelens van de personages, ze willen hun rol zo waarachtig mogelijk maken. Dat is hard werken. En zo kan de leidinggevende volgens mij ook haar rol versterken: door eigen overtuigingen, gevoelens en stijl in te brengen bij wat er moet gebeuren. Deze mensen geven zich bloot in hun werk. Zolang ze dat binnen hun rol doen wordt het niet gênant en ook niet nep.

Marijke van Oosterzee begeleidt vanuit haar bureau Acte de Présence mensen bij het vervullen van hun gezaghebbende rol. Om de week doet ze hier verslag van haar bevindingen.