Hoe zit het nu eigenlijk met AOW-leeftijd en pensioenrichtleeftijd? Welke flexibiliserings-instrumenten kennen pensioenregelingen? En wat levert dit uw bedrijf eigenlijk op?
De fiscale pensioenrichtleeftijd is per 1 januari 2018 verhoogd van 67 naar 68 jaar. Dit betekent niet dat de pensionering van een werknemer voortaan altijd op zijn 68e zal plaatsvinden. Enerzijds zal de pensioenrichtleeftijd in de toekomst verder omhoog gaan en dat geldt ook voor de AOW-gerechtigde leeftijd. Anderzijds, kunnen werknemers zelf bepalen wanneer zij stoppen met werken.
Wel is meestal contractueel tussen werkgever en werknemer bepaald dat dat uiterlijk op de AOW-gerechtigde leeftijd gebeurt. Hoe zit dat nu precies met beide leeftijden en wat zijn de (on)mogelijkheden om eerder of later te stoppen met werken?
AOW-leeftijd en pensioenrichtleeftijd
De AOW-leeftijd is de leeftijd waarop de AOW voor het eerst wordt uitgekeerd. De pensioenrichtleeftijd vloeit voort uit fiscale wetgeving en bepaalt de maximale opbouw binnen de pensioenregeling. Meestal is de pensioenleeftijd in de pensioenregeling gelijk aan de geldende pensioenrichtleeftijd, maar dat hoeft niet per se; als de pensioenopbouw maar navenant is bijgesteld.
Bijvoorbeeld: fiscaal toegestaan is momenteel een middelloon met een jaarlijkse opbouw van 1,875 procent in combinatie met pensioenleeftijd van 68. Ook toegestaan is een jaarlijkse opbouw van 1,738 procent in combinatie met pensioenleeftijd 67.
Zowel de AOW-leefijd als de pensioenrichtleeftijd is wettelijk gekoppeld aan de levensverwachting. Die blijkt uit prognoses van het CBS. Uit de cijfers 2017 van het CBS blijkt dat de levensverwachting nog steeds stijgt. Alleen wat minder dan op grond van de eerdere prognose uit 2016.
In figuur 1 zijn de prognose 2016 én 2017 van de ontwikkeling van de AOW- en de pensioenrichtleeftijd weergegeven.
Verwachte stijging AOW- en pensioenrichtleeftijd
Volgens de prognose 2017 zal:
- de AOW-leeftijd naar verwachting in 2026 stijgen naar 67 jaar en 6 maanden (per 1 januari 2018 is die 66 jaar);
- de pensioenrichtleeftijd naar verwachting in 2029 stijgen naar 69 jaar (per 1 januari 2018 is die 68 jaar).
De AOW-leeftijd einddatum arbeidscontract
De meeste cao’s en arbeidsvoorwaarden kennen inmiddels de AOW-gerechtigde leeftijd als einddatum van de arbeidsovereenkomst.
Niet iedere werknemer wil of kan doorwerken tot de AOW-gerechtigde leeftijd. En er zijn ook werknemers die juist langer willen doorwerken. Het is dan zaak om te bepalen welke (on)mogelijkheden de pensioenregeling daartoe biedt en wat de gevolgen zijn voor bijvoorbeeld sociale zekerheidsuitkeringen.
Strikt genomen dienen dergelijke flexibiliserings-instrumenten in de pensioenovereenkomst, dat wil zeggen het contract tussen de werkgever en de werknemer, te zijn opgenomen. In veel gevallen wordt in de pensioenovereenkomst echter verwezen naar het pensioenreglement van de pensioenuitvoerder.
Check de einddatum
Ga na of voor de werknemers in uw bedrijf de einddatum van de arbeidsovereenkomst (het zogenaamde ‘pensioenontslagbeding’) inderdaad de AOW-gerechtigde leeftijd is. Ligt de einddatum vóór de AOW-gerechtigde leeftijd, dan is het betreffende beding nietig. Er kan dan door het bedrijf geen beroep op worden gedaan, omdat het niet voldoet aan de regels voor gelijke behandeling naar leeftijd. Treedt in dat geval met de werknemer in overleg om het betreffende pensioenontslagbeding aan te passen.
De pensioenleeftijd in de pensioenregeling
Werknemers krijgen tijdens hun arbeidzame leven bij één of bij meerdere werkgevers ongetwijfeld te maken met verschillende pensioenregelingen met verschillende pensioenleeftijden. Het pensioen dat is opgebouwd vóór 2014 kent nog de pensioenleeftijd 65. Het pensioen dat tussen 2014 en 2018 is opgebouwd kent vaak de pensioenleeftijd 67. En het pensioen dat vanaf 1 januari 2018 wordt opgebouwd kent vaak de pensioenleeftijd 68. Het kan zijn dat een pensioenuitvoerder tegelijkertijd met de verhoging van de pensioenleeftijd voor de toekomst ook de pensioenleeftijd voor het al opgebouwde pensioen heeft verhoogd (waarbij het opgebouwde pensioen actuarieel is verhoogd), maar dat is niet altijd het geval. Er is dan sprake van verschillende jaarlagen pensioen. In figuur 2 is dat met een voorbeeld weergegeven.
Ingangsdata pensioenlagen
Uit het pensioenreglement van de pensioenuitvoerder waar de opbouw heeft plaatsgevonden moet blijken of het mogelijk is om de pensioenleeftijd bijvoorbeeld te vervroegen of uit te stellen. Dat vergt wel onderzoek, maar levert vaak een win-winsituatie voor zowel het bedrijf als de betreffende werknemer op.
Pensioen vervroegen
Bij het stijgen van de AOW-leeftijd is er een toenemende behoefte gebleken om de pensioenuitkering eerder in te laten gaan. Bij vervroeging vindt een actuariële herrekening plaats, die ertoe leidt dat de pensioenuitkering zal dalen. Per jaar vervroeging met ongeveer 5 á 6 procent, waarbij die daling betrekking heeft op de levenslange pensioenuitkering. Daarnaast mist de werknemer een periode van inleg en opbouw van pensioen.
Het is zeker zinvol de financiële gevolgen voor de werknemer in kaart te laten brengen. Immers, bij eerder stoppen met werken wordt mogelijke uitval voorkomen en bespaart het bedrijf zich loonkosten. Een belangrijke besparing vormt de pensioenpremie. Die is voor oudere werknemers hoger dan voor jongere werknemers (maar verschilt per regeling en per uitvoerder). Ook na instroom van jongere werknemers resteert er vaak nog een besparing voor het bedrijf. Figuur 3 laat een vereenvoudigd voorbeeld zien van uitstroom van oudere werknemers (60 plus) in combinatie met instroom van jonge werknemers (30 min).
Voorbeeld uit- en instroom
Naast volledige pensionering bestaat vaak in het pensioenreglement ook de mogelijkheid om met deeltijdpensioen te gaan. De werknemer blijft in dat geval nog gedeeltelijk in dienst en zal dus ook nog gedeeltelijk pensioen opbouwen. Tevens zal het pensioen gedeeltelijk ingaan.
Pensioenuitkering en andere toeslagen/uitkeringen
Een pensioenuitkering kan in ieder geval zonder fiscale voorwaarden worden vervroegd tot 5 jaar voor de ingangsdatum van de AOW. Maar let op: pensioenuitkeringen (al dan niet vervroegd) worden weliswaar niet in mindering gebracht op een WIA-uitkering. Maar dat gebeurt wel op een WW-uitkering, al bestaan er uitzonderingen op deze hoofdregel. Bijvoorbeeld als er al een deeltijdpensioenuitkering wordt uitbetaald en de werknemer vervolgens werkloos wordt voor de resterende dienstbetrekking. Of als de pensioenuitkering voortvloeit uit een parallelle dienstbetrekking waaruit de werknemer werkloos wordt. Pensioenuitkeringen beïnvloeden ook bijvoorbeeld de bijstand en/of de huur- en zorgtoeslag.
Pensioen uitstellen
Vanwege de verschillende pensioenlagen zullen werknemers graag gebruik willen maken van de mogelijkheid pensioen uit te stellen, bijvoorbeeld naar de (hogere) AOW-leeftijd. Maar gebleken is dat de arbeidsparticipatie ook na de AOW-leeftijd toeneemt. Als een werknemer zelfs doorwerkt na de pensioenleeftijd in de pensioenregeling (momenteel meestal 68) is geen pensioenpremie meer verschuldigd. Het betalen van de pensioenpremie kan al eerder stoppen als de werknemer doorwerkt in een andere constructie, bijvoorbeeld als uitzendkracht of via een zogenaamde ‘fiscale doorwerkregeling’.
Belasting over inkomen na AOW-leeftijd
In het Nederlandse belastingstelsel betaalt een persoon minder belasting over inkomen ná het bereiken van de AOW-leeftijd. Over een pensioenuitkering die wordt uitbetaald vóór de AOW-leeftijd wordt dus meer belasting geheven dan over de pensioenuitkering die wordt uitbetaald ná de AOW-leeftijd. Afhankelijk van de schijf waarin het inkomen wordt belast, scheelt de te heffen belasting aanzienlijk.
Bij uitstel van pensioen wordt de uitkering actuarieel herrekend. Dat levert een hogere pensioenuitkering op. Ongeveer 5 á 6 procent levenslang per jaar uitstel. Uitstel is bijvoorbeeld aan de orde als de ingangsdatum van een oud pensioen wordt uitgesteld naar de AOW-leeftijd. Bijvoorbeeld van 65 jaar naar 66 jaar (de AOW-leeftijd in 2018).
Uitstel van pensioen
Uitstellen van pensioen is zonder fiscale sancties toegestaan, ongeacht of de werknemer in de uitstelperiode al dan niet doorwerkt. Uiterlijk 5 jaar na de AOW-leeftijd moet het pensioen ingaan. Pas op: uitstellen van pensioen levert niet altijd een voordeel op. Het kan worden beschouwd als een benadelingshandeling en zal dan toch op een WW-uitkering in mindering worden gebracht. Ook zal bijvoorbeeld de bijstand worden verlaagd.
Overige flexibiliserings-instrumenten
Ook de volgende instrumenten uit een pensioenreglement kunnen worden ingezet ten behoeve van flexibele uitstroom van werknemers:
- uitruilen van het partnerpensioen ten behoeve van een hoger of eerder ingaand ouderdomspensioen;
- hoog-laagconstructie om bijvoorbeeld de periode tot de AOW-gerechtigde leeftijd te overbruggen;
- demotiebepaling: als de werknemer maximaal 10 jaar voor de pensioenleeftijd minder gaat werken of naar een lager gekwalificeerde functie overstapt, kan onder voorwaarden de pensioenopbouw ongewijzigd in stand blijven.
Complexe materie
De aanwezigheid van flexibiliserings-instrumenten verschilt per pensioenreglement. Sommige instrumenten zijn wettelijk voorgeschreven, andere zijn facultatief. Niet alleen het actuele pensioenreglement moet daarop worden nagegaan. Mogelijk is het zinvol de instrumenten uit te breiden, bijvoorbeeld door het opnemen van een demotiebepaling.
Ook de flexibiliserings-instrumenten in de pensioenreglementen die van toepassing zijn op de voorheen opgebouwde pensioenen moeten worden geïnventariseerd. Dat is complexe materie. Laat de werknemer adviseren door een deskundige om zowel voor de betreffende werknemer als het bedrijf tot een win-winsituatie te komen. Daarmee wordt – wat betreft pensioen – op zorgvuldige wijze invulling gegeven aan het ouderenbeleid in uw bedrijf?
Auteur: Corry van Herpen CPL is directeur/senior consultant bij Pensioen Perspectief
Dit artikel is verschenen in cm: 2018, afl. 3
Lees ook: Aftopping ontslagvergoeding bij keuzepensioen niet toegestaan
Geef een reactie