Definitie van het begrip risico

Elke soort en vorm van bedrijfsactiviteit, iedere kans of wijziging in de branche brengt onzekerheden met zich. Zonder het nemen van risico’s bestaat ook geen basis voor waardecreatie of het bereiken van doelstellingen.

In dit kader gaat risicomanagement onder meer in op vragen als:

• Hoe gevoelig is onze bedrijfsstrategie, positie in de markt, winsten, kasstroom, activa of andere inkomstenbronnen?
• Wordt het bereiken van kritische bedrijfsdoelstellingen beïnvloed? Zijn er één of meer gebeurtenissen te onderkennen die het bereiken van deze doelstellingen bedreigen?
• Wat zijn de mogelijke positieve of negatieve gevolgen van deze gebeurtenissen?
• Zijn we nu en in de toekomst in staat adequaat te reageren op dergelijke gebeurtenissen?
• Wat zijn de verwachte opbrengsten van specifieke te nemen risico’s?
• Zijn we kapitaalkrachtig genoeg om eventuele risico’s te kunnen absorberen?
• Definitie van risico voor risicomanagement
• Vertrekpunt voor het inrichten van het risicomanagementproces is het helder definiëren wat onder het begrip ‘risico’ wordt verstaan.

De definitie van het begrip risico is een gebeurtenis die een negatief of positief effect heeft op het bereiken van de organisatiedoelstellingen. Gebeurtenissen met een positief effect kunnen negatieve effecten compenseren of vertegenwoordigen kansen. Een kans is de mogelijkheid dat een gebeurtenis zich voordoet die op positieve wijze het behalen van doelen kan beïnvloeden, waarbij de creatie, innovatie, of het behoud van waarde wordt versterkt.

Het ontstaan van risico’s wordt hierbij veroorzaakt door wijzigingen in externe of interne factoren die een effect hebben op de bedrijfsvoering. Deze wijzigingen, ook wel risico-oorzaken genoemd, leiden tot het ontstaan van risicogebeurtenissen.

Onzekerheid en potentieel gevolg

‘Potentieel gevolg’ en ‘onzekerheid’ zijn twee belangrijke aspecten in relatie tot het begrip risico. Inzicht in deze twee aspecten geeft een verhelderend inzicht in de aard van het risico en de wijze waarop het risico kan worden bestreden. Het aspect ‘potentieel gevolg’ heeft betrekking op mogelijke schade (of opbrengsten) die kunnen ontstaan bij wijzigingen in externe of interne factoren of relaties tussen deze factoren. Zo zal de schade aan huizen en kantoren groter zijn naarmate de windkracht van een orkaan toeneemt. Ingeval de huizen en kantoren van hout zijn gebouwd en niet van steen, zal de schade verder toenemen.

Het aspect ‘onzekerheid’ heeft betrekking op het bestaan van mogelijke wijzigingen in externe of interne factoren, zonder rekening te houden met mogelijke gevolgen hiervan. In dit verband spreken we enkel over onzekerheid ingeval risico-oorzaken in potentie een effect kunnen hebben op organisatiedoelstellingen of het waardecreatieproces. In de volgende figuur is de samenhang van de aspecten onzekerheid en potentieel gevolg van een risico nader uiteengezet.

Variabelen van risicogevoeligheid

Binnen risicomanagement kunnen we over het aspect onzekerheid spreken ook ingeval het potentieel gevolg van het risico niet kan worden ingeschat. De ‘risicogevoeligheid’ van organisaties wordt bepaald door drie samenhangende variabelen. Deze zijn:

• Hoe materieel is het potentieel gevolg van een risico?
• Wat is de kans dat één of meer risicogebeurtenissen zich voordoen?
• In welke mate is de organisatie in staat het optreden van het risico te voorkomen of de gevolgen hiervan te beperken?

In de literatuur wordt de kans dat het risico zich voordoet in combinatie met het potentieel gevolg ook wel aangeduid als ‘inherent’ of ‘brutorisico’. Het risico dat overblijft na in ogenschouwneming van beheersingsmaatregelen, wordt ook wel ‘rest’ of ‘nettorisico’ genoemd.

Door: drs. Urjan Claassen, auteer van het Handboek Risicomanagement.

Er is groeiende belangstelling voor het beheersen van risico’s, zeker in tijden van crisis. Het Handboek risicomanagement is geschreven voor alle betrokkenen bij dit vakgebied en beschrijft een praktische methodiek voor het inrichten van integraal risicomanagement. Het boek is gebaseerd op de principes van het COSO ERM-model en biedt concrete handvatten voor het identificeren en beheersen van risico’s op strategisch en procesniveau.