Eind 2004 besloot het toenmalige kabinet de fiscale behandeling van pensioenen anders in te richten. Het Witteveen-kader werd drastisch ingeperkt. De fiscale gunstregelingen ten aanzien van pensioen waren te kostbaar en zouden er op termijn toe leiden dat Nederland aan arbeidsproductiviteit zou inboeten. De fiscale aftrekbaarheid van de pensioenpremie en pensioenopbouw werd aanzienlijk beperkt.
Als doekje voor het bloeden werd onder druk van de sociale partners het Besluit sociaal akkoord gelanceerd. Hierin werd de mogelijkheid geboden om, op basis van de Witteveen-regels, pensioenaanspraken over het verleden in te kopen.
Met de Wet aanpassing fiscale behandeling VUT/prepensioen en introductie levensloopregeling (Wet VPL) is het mogelijk gemaakt in het verleden niet-benutte fiscale pensioenruimte alsnog te gebruiken voor de inkoop van extra ouderdomspensioen. Dit wordt wel het ‘inhaalpensioen’ genoemd.
Inhaalpensioen
Belangrijk kenmerk van dit inhaalpensioen is ten eerste dat de opbouw en financiering van het extra ouderdomspensioen niet evenredig in de tijd hoeft plaats te vinden. Er is dan vooralsnog sprake van een arbeidsvoorwaardelijke toezegging (geen pensioen).
Ten tweede moeten de opbouw en financiering binnen een termijn van vijftien jaar na de datum van de toezegging van het inhaalpensioen plaatsvinden. Indien de ingangsdatum van het pensioen voor het verstrijken van de termijn van vijftien jaar ligt, dan moet uiterlijk op de laatste dag voor de pensioendatum worden opgebouwd en gefinancierd.
In de praktijk zijn er meerdere mogelijkheden voor de financiering van een inhaalpensioen, als de pensioenregeling bij een pensioenfonds is verzekerd:
- Het pensioenfonds ontvangt premie en zet deze direct om in pensioen in de zin van de Pensioenwet (PW). De deelnemer heeft daardoor een onvoorwaardelijke pensioenaanspraak verkregen. Bij eventuele waardeoverdracht kan deze pensioenaanspraak worden meegenomen.
- Het pensioenfonds ontvangt premie en zet deze niet direct om in pensioen, maar creëert een bestemmingsreserve. Het inhaalpensioen blijft in deze situatie een arbeidsvoorwaardelijke toezegging. De werkgever blijft verantwoordelijk voor de financiering van het uiteindelijk in te kopen pensioen. Mocht in de toekomst de bestemmingsreserve onvoldoende zijn, dan blijft de werkgever verantwoordelijk voor dit tekort en eventuele bijstortingen. Het wordt pas pensioen als vanuit deze bestemmingsreserve het pensioen wordt gefinancierd. Een pensioenfonds mag de bestemmingsreserve niet meetellen voor de bepaling van de hoogte van de dekkingsgraad.
Onderdeel aangepast in 2017
Feitelijk zou de rol van dit besluit in 2018 te veronachtzamen zijn geweest, ware het niet dat het in november 2017 op een significant onderdeel is aangepast. Deze aanpassing heeft vooral gevolgen voor pensioenfondsen. De Nederlandsche Bank (DNB) legt de wijziging als toezichthouder nogal strikt uit, zeker nu veel pensioenfondsen nog te maken hebben met een dekkingstekort. Dit ontstaat doordat de verplichtingen groter zijn dan het aanwezige vermogen.
In een periode dat het fonds een dekkingstekort heeft, is het volgens DNB niet toegestaan pensioenvermogen voor de inkoop van het voorwaardelijke pensioen aan te wenden. Voorwaardelijk pensioen is volgens de toezichthouder geen pensioen.
DNB meent daarnaast dat, als het voorwaardelijke pensioen wordt ingekocht bij het fonds, rekening moet worden gehouden met de lage marktrente en de nieuwste actuariële tarieven. Kortom, de prijs voor een ‘kilo pensioen’ rijst de pan uit.
Tweedeling tussen pensioenfonds en pensioenverzekeraar
Met deze stellingname ontstaat een tweedeling tussen pensioenfondsen en pensioenverzekeraars. Dat is wel vaker het geval, maar deze keer zijn de sociale partners de dupe. Verzekerd zijn bij een pensioenfonds wordt zo immers een flink stuk duurder. Als het pensioenfonds hiervoor te weinig middelen in kas heeft, zal de werkgever moeten bijbetalen. Indien dit niet tot de mogelijkheden behoort, dan kan het fonds de aanspraken op het voorwaardelijk pensioen verminderen.
De sociale partners hebben in 2004 een uiterste poging gedaan om de afschaffing van het riante Witteveen-kader te verzachten met een voorwaardelijke pensioenregeling, om het verlies van pensioenaanspraken in de toekomst te verkleinen. Misschien hadden ze zich die moeite kunnen besparen, mede in het licht van de opstelling van de toezichthouder!
Auteur: mr. A.P.J.G.M. Roebroek CPL
Dit artikel is verschenen in F&A Actueel 2018, afl. 5
Geef een antwoord