In eerste instantie oordeelde de Rechtbank Amsterdam dat geen sprake is van een dienstverband tussen Deliveroo en de maaltijdbezorgers. De vakbonden lieten het er echter niet bij zitten en startten nieuwe procedures. Een andere kantonrechter komt nu tot een afwijkende conclusie.
Deliveroo start half 2015 met bezorgactiviteiten. Onafhankelijke restaurants worden via een digitaal platform gekoppeld aan het bestel- en betaalsysteem van Deliveroo. Later dat jaar neemt Deliveroo bezorgers aan, op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Het betreft oproepcontracten met een minimum van 1 en een maximum van 160 uur per maand, met betaling van het wettelijk minimumloon.
Partnerovereenkomst tussen Deliveroo en bezorgers
Medio februari 2018 besluit Deliveroo de arbeidsovereenkomsten niet meer te verlengen. De bezorgers krijgen in plaats daarvan een partnerovereenkomst, een overeenkomst van opdracht. In die overeenkomst is bepaald dat de bezorgers zich moeten inschrijven bij de Kamer van Koophandel en een btw-nummer moeten aanvragen. Betaling vindt vanaf dat moment plaats per bezorging en facturering geschiedt door de bezorger. De overeenkomst is direct opzegbaar door de bezorger, Deliveroo heeft een opzegtermijn van een week.
De bezorgers ontvangen hun bestellingen via een app op hun smartphone. Daarin kunnen ze kiezen waar en voor hoe lang ze willen werken, maar ook op ieder moment. Sessies kunnen geannuleerd worden en bestellingen geweigerd. Er hoeven ook geen bestellingen te worden aangeboden in gereserveerde tijdvakken.
Nieuwe zaak tussen Deliveroo en vakbond
In deze procedure vordert een vakbond een verklaring voor recht dat de rechtsverhouding tussen Deliveroo en de bezorgers een arbeidsovereenkomst is. Ze zijn het er nog steeds niet mee eens dat er sprake zou zijn van een gezagsverhouding of persoonlijke verplichting tot het verrichten van werk, omdat de bezorger zich kan laten vervangen. De kantonrechter vindt dat de collectieve actie van de vakbond wel degelijk ontvankelijk is. De belangen waar de vakbond voor opkomt, lenen zich voor bundeling en de vakbond heeft een zelfstandig belang bij het instellen van de vordering.
Is er een arbeidscontract tussen Deliveroo en de bezorgers?
De kantonrechter stelt, niet verrassend, dat de beoordeling of sprake is van een arbeidscontract wordt bepaald door alle omstandigheden van het geval. Het gaat er dan niet om hoe partijen de overeenkomst noemen of kwalificeren. Het gaat erom welke rechten en verplichtingen ze daarbij over een weer beoogd hebben en of ze daar feitelijk uitvoering aan geven. Als partijen over een contract onderhandelen, komt het meer aan op de bedoeling van partijen. Deliveroo werkt echter met standaardcontracten en daaraan kan geen doorslaggevende betekenis worden gehecht, zeker niet om aan te nemen welke bedoelingen de bezorger nu precies heeft gehad. Er kan alleen uit worden afgeleid dat de bezorger voor het behoud of krijgen van werk bereid is aan de voorwaarden van Deliveroo te voldoen.
Platformeconomie en werknemerschap
De kantonrechter overweegt eerst nadrukkelijk waar volgens hem de overeenkomst van opdracht, zoals die geregeld is in het Burgerlijk Wetboek, nu eigenlijk voor bedoeld is geweest. Daarbij is volgens de wetsgeschiedenis gedacht aan overeenkomsten met opdrachtnemers die werken in beroep of bedrijf. Hoewel het een ruim begrip is, moet er een zeker element van ondernemerschap aanwezig zijn.
De kantonrechter verwijst naar de eerdere uitspraak (van 23 juli 2018), waarin geen werknemerschap werd aangenomen. Hij merkt op dat, gezien de snelle ontwikkeling van de platformeconomie, het voor de rechtsontwikkeling van belang kan zijn dat hierover verschillend wordt geoordeeld.
Deliveroo gebruikt raamcontract als arbeidsovereenkomst
Het werk dat de bezorgers doen, hoort tot de kern van het bedrijf van Deliveroo. Van de afspraken die Deliveroo en de bezorger hebben gemaakt in de partnerovereenkomst, vindt de kantonrechter dat in wezen sprake is van een raamcontract met uitgestelde prestatieplicht. Op zich is dat anders dan in een arbeidsovereenkomst, maar volgens de kantonrechter is de vraag of, in de feitelijke uitvoering in de praktijk, de verplichting om beschikbaar te zijn echt wezenlijk is veranderd. Wezen gaat voor daarbij schijn, aldus de kantonrechter.
Overwegingen rechter
Dat het weigeren van bestellingen niet meer leidt tot ontslag op staande voet, vindt de kantonrechter niet doorslaggevend. De eenvoudige wijze van beëindiging van het partnercontract en de mogelijkheid geen bestellingen meer toe te wijzen betekent feitelijk geen wezenlijke verandering. De verschillende gehanteerde systemen in onderlinge samenhang en de prestatiecriteria die leiden tot voorrang, maken de weigeringsvrijheid veel minder dan lijkt op grond van het partnercontract. De nadeligheid van afmelding, vanwege daling in het ranking- en bonussysteem, wijst juist op een gezagsverhouding.
De inschrijving bij de Kamer van Koophandel is, naar mag worden aangenomen, alleen verricht vanwege de eisen van Deliveroo; eerder waren er vrijwel geen bezorgers ingeschreven. Afgezien van de maaltijdbox, zijn de door de bezorgers gebruikte materialen (zoals een smartphone en vervoermiddel) zó gebruikelijk, dat het argument dat de bezorgers gebruik maken van eigen materiaal ook niet doorslaggevend kan zijn. Ook blijkt nergens een presentatie naar restaurants of klant als zelfstandige (bijvoorbeeld met een eigen bedrijfsnaam).
Uitspraak
Al met al concludeert de kantonrechter dus dat werk en rechtsverhouding sinds de veranderingen in 2018 niet zodanig wezenlijk zijn gewijzigd, dat niet meer op basis van een arbeidsovereenkomst is gewerkt. De afhankelijkheid van Deliveroo vindt de kantonrechter nog steeds zwaarder wegen dan de zelfstandigheid van de bezorger.
Tot besluit
Zo blijkt dat ook binnen een en dezelfde rechtbank verschillend over bepaalde zaken kan worden gedacht. Ook als je het met een van beide uitspraken niet eens bent, zijn beide echter wel goed verdedigbaar. In deze uitspraak merkt de kantonrechter nog expliciet op voorop te stellen begrip te hebben voor de behoefte aan flexibiliteit van een onderneming. De kantonrechter neemt ook aan dat bepaalde soorten werkers daar behoefte aan hebben, als er een hogere vergoeding tegenover staat vanwege het gebrek aan sociale lasten.
De beroepsgroep van maaltijdbezorgers, met alle risico’s van dien, lijkt daarvoor echter niet het meest aangewezen. Daar is de overeenkomst van opdracht van oudsher ook niet voor bedoeld. Nu moet de inhoud van het begrip overeenkomst van opdracht ook een beetje meewegen met de tijdgeest (zoals de opkomst van de platformeconomie), maar duidelijk is wel dat deze bedoeld is voor situaties waarin de machtsverhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer in evenwicht is of eerder nog bij de opdrachtnemer ligt, gelet op diens specifieke vaardigheden.
Opdrachtgever en opdrachtnemer kunnen elkaar dan ook best vinden via een platform, maar dan wordt dat platform ook slechts een marktplaats voor vraag en aanbod en geen tool om de kostprijs van de inzet van werkers zo laag mogelijk te houden.
Vanwege de verschillende mogelijke uitkomsten komt overigens wel weer de vraag op, of afschaffing van de Verklaring arbeidsrelatie nu echt zo’n goed idee was. Werkgevers of opdrachtgevers zouden immers ook vooraf behoefte kunnen hebben aan zekerheid. Aan de andere kant, die (sociale en inkomens)zekerheid is, in dit geval, de bezorgers ook niet echt gegund.
Auteur: mr. M. Rijsdijk
Rechtbank Amsterdam, 15 januari 2019, zaaknummer 7044576 CV EXPL 18-14763
Dit artikel is gepubliceerd in F&A Actueel 2019, afl. 2
Geef een antwoord