Koninklijke bedrijven

Velen kennen ze wel: Royal Dutch Shell, Koninklijke Philips of de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij (KLM). Grote bedrijven met een duidelijk Nederlandse connectie. Wat velen echter niet weten, zijn de voorwaarden en het proces om het predicaat ‘koninklijk’ te mogen voeren en te mogen blijven voeren. Immers, niet elke bedrijf kan zich zomaar ‘koninklijk’ noemen, en aan het voeren van het predicaat zijn voorwaarden verbonden. In geval van ingrijpende wijzigingen, is extra aandacht geboden om ervoor te zorgen dat het predicaat niet wordt aangetast.

Meer dan 500 organisaties mogen zich ‘koninklijk’ noemen. Dit zijn niet enkel bedrijven. Ook een scholengemeenschap, veel sport-, muziek- en cultuurverenigingen en -stichtingen hebben het koninklijk-predicaat verworven.

Toekenning van het predicaat is voornamelijk ceremonieel en kan worden gezien als een teken van waardering. Een verzoek vloeit veelal voort uit trots van de ondernemer om zich koninklijk te mogen noemen. Het predicaat zal niet direct tot enorme voordelen leiden, maar de status kan voordelen geven. In Azië, bijvoorbeeld, lijkt men gevoelig voor een dergelijke status. Dit is echter niet altijd zo. Philips gaf aan in bepaalde afzetgebieden bewust af te zien van het gebruik van het predicaat.

Toekenning predicaat ‘koninklijk’

De voorwaarden zijn van tijd tot tijd verscherpt. Waar in het verleden het feit dat een organisatie 100 jaar bestond al bijna voldoende was voor toekenning van het predicaat, wordt anno 2019 de organisatie behoorlijk onder de loep genomen.

De rijksoverheid geeft enkele handvatten: ‘De onderneming moet wat betreft aard, omvang en betrouwbaarheid aanzien hebben en op zijn gebied in Nederland een eerste of een zeer vooraanstaande plaats innemen, bij voorkeur met een internationale uitstraling’. Zoals aangegeven is de omvang van de onderneming relevant. Als uitgangspunt geldt dat het mkb niet in aanmerking komt.

Daarnaast is de inrichting van de onderneming van belang, net zoals de status van de bestuurders. ‘De bedrijfsvoering dient onberispelijk te zijn. De onderneming, en ook de bestuursleden en commissarissen, moeten te goeder naam en faam bekend staan en van onbesproken gedrag zijn’. Dit betekent dat bedrijfsongelukken, bestuurlijke boetes en strafdossiers van bestuurders een bezwaar kunnen zijn voor toekenning van het predicaat.

Tot slot wordt het predicaat slechts ter gelegenheid van een bijzonder jubileum (100- of 125-jarig bestaan en verder bij een veelvoud van 25 jaar) verleend. Een onderneming moet tenminste 100 jaar bestaan.

Het predicaat wordt in principe voor 25 jaar toegekend. Na afloop van deze periode kan om ‘bestendiging’ worden verzocht.
Voor verenigingen gelden andere eisen en uitsluitingen. Enkel vooraanstaande verenigingen van maatschappelijk aanzien komen in aanmerking. Politieke, commerciële of religieuze verenigingen komen niet in aanmerking.

Grondig onderzoek bij precicaat ‘koninklijk’

Het verzoek wordt serieus opgepakt. Het secretariaat van de burgermeester van de standplaats van de onderneming neemt het verzoek in ontvangst en start een onderzoek. Het Ministerie van Justitie wordt ingeschakeld voor een onderzoek naar gedragingen van de onderneming en haar bestuurders en commissarissen. En ook het Ministerie van Sociale Zaken doet een onderzoek, waarbij gelet zal worden op de arbeidsomstandigheden. De onderzoeken kunnen gepaard gaan met bedrijfsbezoeken. Al met al zal een onderzoek ruim een jaar duren. Hetzelfde geldt voor een ‘bestendigingsverzoek’.

Verval van het predicaat ‘koninklijk’

In bepaalde gevallen, zoals in het geval van een faillissement of surseance van betaling van de onderneming, komt het predicaat te vervallen. Maar ook indien de juridische of feitelijke structuur van de gerechtigde verandert. Te denken valt aan een overname. Wanneer door een overname en eventueel daarna ingevoerde wijzigingen de onderneming dusdanig is veranderd of is opgenomen in de onderneming van de koper, zal dit ertoe kunnen leiden dat het predicaat vervalt. Een bestendigingsverzoek is dan nodig om te bezien of het predicaat niet alsnog kan worden gevoerd. Een ingerichte commissie houdt de actualiteiten bij en volgt ontwikkelingen in het nieuws waarbij koninklijke ondernemingen betrokken zijn.

Van tijd tot tijd gaat dit mis. Verval van het predicaat leidt vaak tot discussies waar voorkeuren en emoties centraal staan. Gelet op de tijd en moeite die gepaard gaan bij het verkrijgen en bestendigen gaat het adagium ‘voorkomen is beter dan genezen’ zeker op.

Auteurs: Caspar van der Winden en Arnout Rodewijk

Dit artikel is verschenen in cm: 2019, afl. 2.

Lees hier meer artikelen uit de rubriek Ondernemingsrecht