Twee weken geleden kwam een gelekt document naar buiten: de Europese Unie zou niet langer meedoen aan de onderhandelingen voor een bindend VN-verdrag over mensenrechten en bedrijfsleven. Dat zou de nagel aan de doodskist van het mensenrechtenverdrag kunnen zijn. Minister Kaag moet het verdrag redden, vinden de maatschappelijke organisaties ActionAid, MilieuDefensie, SOMO en TNI.
Het internationale verdrag zou mensenrechtenschendingen door bedrijven gaan voorkomen, en toegang tot recht garanderen voor slachtoffers van deze schendingen. Vaak zijn slachtoffers nu machteloos en is er geen rechterlijke macht die de bedrijven tot verantwoording roept. Ook in Nederland komt dit onderwerp nog vaak ter sprake, onder andere als het gaat om investeringen van banken en pensioenfondsen, de misstanden rond de productie van bijvoorbeeld kleding en chocola en de winning van olie en metalen.
De rol van minister Kaag
Er wordt al sinds 2014 gewerkt aan dit verdrag. Een internationale werkgroep werkt aan het opstellen van de verdragstekst sinds een resolutie werd aangenomen in de VN Mensenrechten Raad. Europa is nooit erg enthousiast geweest over de werkgroep, maar Nederland heeft aan de Tweede Kamer toegezegd dat ons het land het proces constructief zal steunen. De organisaties roepen Minister Kaag daarop nu op te voorkomen dat de EU wegloopt van de onderhandelingstafel en te zorgen voor Nederlandse betrokkenheid bij het tot stand komen van dit verdrag. ‘Nederland heeft internationaal een reputatie als mensenrechtenkampioen hoog te houden’, aldus de organisaties. Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) voegt daar aan toe: ‘Europese bedrijven zijn nog steeds direct en indirect betrokken bij mensenrechtenschendingen in hun productieketens en waardeketens. Slachtoffers van deze schendingen hebben de grootste moeite om toegang tot een rechter te krijgen, laat staan tot genoegdoening. De noodzaak om dit aan te pakken is hoog.’
EU loopt weg van verantwoordelijkheid
Volgens de NGO’s loopt de Europese Unie weg van haar verantwoordelijkheid om mensenrechten te beschermen, terwijl de EU als belangrijk westers machtsblok een cruciale rol te spelen heeft. Door weg te lopen bij de onderhandelingen mist de Europese Unie de kans om invloed te hebben op de inhoud van het verdrag. Belangrijk aandachtspunten voor de Europese Unie zoals het bestaande normenkader op het gebied van bedrijfsleven en mensenrechten (de UN Guiding Principles), bescherming van mensenrechtenverdedigers of vrouwenrechten, worden nu mogelijk niet meegenomen.
Mokkende Europese Commissie
Volgens de Europese Commissie wordt haar inbreng in de onderhandelingen onvoldoende meegenomen. Daarom wordt nu geen prioriteit meer gegeven aan het realiseren van een onderhandelingsmandaat. Het zou nu aan de volgende commissie zijn om verdere besluiten te nemen. Deze nieuwe commissie pas in september aantreden, waardoor het volgens de NGO’s dan te laat is om het onderhandelingsmandaat af te stemmen met de 28 landen in de unie. De volgende onderhandelingsronde is immers in oktober. Dat zou méér dan een jaar nietsdoen en uitstel betekenen. Dat kunnen de NGO’s niet verkroppen en zij beschuldigen de EU nu van ‘mokken’.
Kaag moet invloed aanwenden
ActionAid: ‘Met het besluit van de Europese Commissie komt een grote verantwoordelijkheid op de schouders van Minister Kaag te liggen om, in lijn met de wensen van de Tweede Kamer, haar invloed aan te wenden dit besluit terug te helpen draaien. Mensenrechtenverdedigers wereldwijd, waaronder vele vrouwen en meisjes waar de minister zich zo hard voor maakt, kunnen niet nog ruim een jaar wachten totdat de volgende Europese Commissie zich hierover kan buigen’.
