Digitalisering en transparantieverplichtingen zijn belangrijke ontwikkelingen binnen het recht, zo blijkt ook uit de nieuwe Wet omzetting aandelen aan toonder die sinds 1 juli van kracht is. De Wet omzetting zorgt er, kort gezegd, voor dat aandelen niet langer zonder registratie van de aandeelhouder kunnen worden uitgegeven/verhandeld, en aandeelhouders moeten worden opgenomen in een register/verzamelbewijs.
De tijd dat aandelen thuis in een kluis werden bewaard en rechtsgeldig van generatie op generatie overgingen en niemand wist wie nou de aandeelhouder was, lijkt met de Wet omzetting aandelen aan toonder tot een einde te komen. De Wet omzetting ziet ook op certificaten aan toonder die zijn uitgegeven, daar die blijven buiten beschouwing in deze bijdrage.
Aandelen
Wanneer men investeert in een onderneming (kapitaal verschaft), worden veelal als tegenprestatie aandelen uitgegeven. De aandeelhouder heeft recht op winst (dividend) van de onderneming en mag stemmen in de algemene vergadering (van aandeelhouders). De Verenigde Oost-Indische Compagnie was één van de eerste bedrijven die aandelen uitgaf. Naast aandelen die werden uitgegeven ‘op naam’, werden er ook aandelen uitgegeven ‘aan toonder’. De eigenaar van het papieren aandeel aan toonder werd geacht de aandeelhouder te zijn en op vertoon van dit papieren stuk kon deze persoon dividend ophalen en stemmen in de vergadering van aandeelhouders. Anders dan bij aandelen ‘op naam’, kon een aandeel aan toonder makkelijk worden verhandeld zonder lastige erkenning- en registratievereisten. Bij bv’s is enkele jaren geleden het aandeel aan toonder al afgeschaft. Aandelen worden uitgegeven voor de notaris, die veelal gelijk de registratievereisten voltooit. Voor (niet-beursgenoteerde) nv’s was het echter nog mogelijk om aandelen aan toonder uit te geven – de populariteit van aandelen aan toonder is echter sterk afgenomen. Voor beursvennootschappen schrijft de Wet giraal effectenverkeer verplichtingen en registratievereisten voor omtrent het verhandelen van beursaandelen. De Wet omzetting maakt nu een einde aan het gebruik van aandelen aan toonder bij de niet-beursgenoteerde nv, waarmee de uitgifte van aandelen aan toonder niet langer mogelijk is.
Anonimiteit
De afschaffing van aandelen aan toonder zorgt er tevens voor dat deze wijze van ‘anonimiteit van aandeelhouders verdwijnt’. Het initiële wetsvoorstel is opgesteld in reactie op de (herhaaldelijke) aanbevelingen van het Global Forum on Transparency and Exchange of Information for Tax Purposes en van de Financial Action Task Force. Beide organisaties richten zich op de bestrijding van belastingontduiking, witwassen en de financiering van terrorisme. Aandelen aan toonder vormen in hun ogen een aanzienlijk risico op bijvoorbeeld belastingontduiking, witwassen en terrorismefinanciering. Omdat de houders van aandelen aan toonder anoniem konden blijven, konden zij gemakkelijk dergelijke financieel-economische criminaliteit financieren door midden van deze aandelen aan toonder. Het was voor (mondiale) opsporingsinstanties en bijvoorbeeld de AFM niet duidelijk wie de aandelen aan toonder in bezit hadden. Houders van aandelen aan toonder konden op deze manier relatief eenvoudig buiten beeld van de autoriteiten blijven.
De procedure – wat mag nog wel?
Indien u houder bent van aandelen aan toonder, dient u deze in te leveren bij de vennootschap. Pas hierna kunnen de aandeelhoudersrechten worden uitgeoefend. De vennootschap dient een statutenwijziging door te voeren, en aan te geven of de toonder aandelen nu ‘op naam’ zullen luiden of dat deze worden omgezet in een ‘verzamelbewijs’. De fysieke toonderstukken die individuele aandelen omvatten worden afgeschaft.
Het is nog wel mogelijk nieuwe aandelen aan toonder uit te geven, als wordt gewerkt met een ‘verzamelbewijs’. Een verzamelbewijs is een document dat alle aandelen aan toonder van één bepaalde soort omvat. Een dergelijk verzamelbewijs moet in bewaring gegeven worden bij een intermediair. Het persoonlijk houden van de fysieke toonderstukken is met de invoering van de Wet omzetting dus niet meer mogelijk. In een verzameldepot zal de intermediair alle verzamelbewijzen houden die door zijn cliënt bij hem in bewaring zijn gebracht. De houders van de aandelen aan toonder kunnen deze aandelen vervolgens aanhouden bij een intermediair door middel van een effectenrekening. De effectenrekening zorgt vervolgens voor de identificatie van de houder van de aandelen aan toonder, waardoor de financieel-economische risico’s, die de anonimiteit van de voorgaande aandelen aan toonder met zich mee brachten, weggenomen worden.
Gevolgen
De Wet omzetting past binnen de digitaliseringsbeweging en de roep om meer transparantie. Daarnaast lijkt de Wet omzetting niet direct grote gevolgen te hebben voor het verhandelen van aandelen aan de beurs. Of de Wet omzetting haar doelstellingen wat betreft transparantieverplichtingen zal realiseren moet nog blijken. Aandeelhouders zullen wellicht op zoek gaan naar andere manieren anoniem te blijven. In 2020 voert het Global Forum en de Task Force een evaluatie uit of doelstellingen zijn behaald en zullen mogelijk aanbevelingen voor wijzigingen volgen.
Dit artikel is verschenen in de rubriek Ondernemingsrecht in cm: 2019, afl. 7.
Auteurs: Caspar van der Winden en Arnout Rodeijk, beiden advocaat bij HVG Law LPP
Hier leest u meer artikelen uit de rubriek Ondernemingsrecht
