‘Goede voorzieningen kosten geld en dat geld moet eerst worden verdiend’, stelde koning Willem-Alexander namens het kabinet tijdens de Troonrede op Prinsjesdag. ‘De realiteit is dat we ook de komende fase gematigde groei kennen.’
Een sterke economie is nodig om met elkaar verder te bouwen aan Nederland, aldus de koning. ‘Nog nooit hadden zoveel mensen betaald werk. De staatsschuld is onder controle. De lasten kunnen omlaag. Maar goede voorzieningen kosten geld. En dat geld moet eerst worden verdiend. Terwijl de realiteit is dat we ook de komende fase een periode ingaan van gematigde groei.’
Niet voegen naar een statistisch model
Vaak voeren we discussies aan de hand van cijfers, aldus de koning. ‘Maar de levens van ruim 17 miljoen individuele Nederlanders passen niet in een mal. Mensen volgen een opleiding, veranderen van baan, starten een onderneming, kopen een huis, gaan relaties aan, krijgen kinderen, of worden getroffen door ziekte of verlies van een dierbare. Het zijn dit soort keuzes en gebeurtenissen die grote impact hebben. Veel groter dan een koopkrachtcijfer, een macro-economisch groeipercentage of een belastingmaatregel. Geen enkel leven voegt zich naar de mediaan van een statistisch model.’
Kwetsbaar voor verstoringen op de wereldmarkt
‘We zijn kwetsbaar voor verstoringen op de wereldmarkt’, aldus de koning. ‘Die verstoringen komen door handelsconflicten, maar ook een Brexit werpt zijn schaduw vooruit. Voor de korte en lange termijn krijgen we een winstwaarschuwing. We moeten goed nadenken over hoe Nederland zijn geld verdiend, om ook een land met goede voorzieningen te blijven.’ Het kabinet wil publieke voorzieningen sterker maken. De koning noemde investeringen in zorg, in materiaal voor militairen, in meer politieagenten en in wegen en spoor. Ook wordt geïnvesteerd in regionale plannen om de leefbaarheid om het platteland te verbeteren.
Investeringsfonds begin volgend jaar
De koning noemde ook een breed opgezette groeiagenda. ‘Daar maakt een investeringsfonds deel van uit.’ De plannen voor dat fonds komen begin volgend jaar van het kabinet. ‘Ook dat is een fundament om ook in de toekomst onze economie veilig te stellen.’ Het gaat volgens de regering om ‘specifieke projecten’ op het gebied van innovatie en infrastructuur waarin wordt geïnvesteerd. Eerder werd al bekend dat het kabinet het fonds vooral wil gebruiken voor investeringen om de economie weerbarstiger te maken.
Veranderende geopolitieke verhoudingen
De positie van landen als China en India als economische en politieke grootmachten en de opstelling van Rusland veranderen de geopolitieke verhoudingen, concludeerde de koning. ‘De oude en waardevolle partnerschappen met de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk krijgen ten dele een andere invulling. De vrije wereldhandel wordt bedreigd door protectionisme en handelsconflicten. Nederland en Europa moeten daarop zelfbewust en met realisme inspelen.’
Hoekstenen van buitenlands beleid
Voor de regering staat buiten kijf dat de trans-Atlantische samenwerking en de Europese Unie de hoekstenen zijn van het Nederlandse buitenlands beleid. De koning: ‘Wel moet het naoorlogse multilaterale systeem in tal van opzichten dringend bij de tijd worden gebracht. Voorbeelden zijn de internationale bescherming van intellectueel eigendom, cyberveiligheid en de effectiviteit van de besluitvorming in de VN en de Wereldhandelsorganisatie.’
Uitvoering van pensioenakkoord
De uitvoering van het pensioenakkoord en het klimaatakkoord start dit parlementaire jaar. De koning: ‘U kunt voorstellen verwachten om de AOW-leeftijd minder snel te laten stijgen en ervoor te zorgen dat mensen gezond en werkend hun pensioen kunnen halen. Voor het klimaatakkoord geldt dat de doelen worden gehaald, terwijl de rekening eerlijk wordt verdeeld en niet alles ineens anders hoeft. We zetten nu de eerste stappen. Voor de industrie komt er een CO2-heffing. Huishoudens worden in staat gesteld de energietransitie stap voor stap mee te maken. De energiebelasting daalt en er komt een warmtefonds als stimulans voor huiseigenaren om te investeren in klimaatmaatregelen.’
De koning noemde ook de problemen bij de Belastingdienst, dat hij het gezicht van de overheid noemde. ‘Verouderde ICT, personeelstekorten, te gedetailleerd beleid… Medewerkers van uitvoeringsorganisaties staan voor een onmogelijke opgave. Structurele verbeteren vragen tijd en een samenhangende aanpak. Het kabinet zal voorstellen doen.
Partijen reageren met nuances
Een deel van de oppositiepartijen veegt de vloer aan met de plannen van het kabinet die op Prinsjesdag in de troonrede zijn gepresenteerd. Andere partijen uit de oppositie reageren met nuances. GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver zegt voor volgend jaar ambitie en daadkracht te missen. Hij roemt de ‘mooie woorden van de koning over 75 jaar vrijheid en dat die vrijheid nooit vanzelfsprekend is’. Maar komend jaar dreigt een verloren jaar te worden, vreest hij. ‘De crisis in de publieke sector wordt niet aangepakt. Het Urgenda-klimaatdoel voor volgend jaar wordt niet gehaald. De wachtlijsten in de jeugdzorg worden niet opgelost. Veelzeggend: het grootste plan van het kabinet is dat minister Wiebes gaat studeren op een investeringsfonds voor de toekomst. Dat kan beter.’
Niks over extra geld voor onderwijs
PvdA-leider Lodewijk Asscher zegt ‘zeker dingen’ te hebben gehoord die hem aanspreken. Hij wijst op het eerder stoppen met de gaswinning in Groningen en het extra geld voor jeugdhulp. ‘Maar mij viel vooral ook op wat de koning niet zei. Terwijl kinderen straks pas vanaf vijf jaar naar school dreigen te gaan, hoorde ik niks over extra geld voor onderwijs. Terwijl steeds meer mensen geen betaalbaar huis kunnen vinden, hoorde ik niks over een huurverlaging. Voor echte vooruitgang moet het roer nú om. Nu investeren in leraren, agenten, verpleegkundigen. Nu omzien naar de kinderen en de ouderen. Nu aan zekerheid voor later bouwen.’
SGP-leider Kees van der Staaij vraagt zich of of we wel crisisbestendig zijn. Volgens hem moeten we er rekening mee houden dat er weer magere jaren komen: ‘Het begrotingsoverschot slinkt en in 2021 dreigt er zelfs een tekort. Daarmee kun je geen tegenvallers en andere economische schokgolven opvangen.’
Minister achter de hand
De minister die het buitenlandbeleid onder zijn hoede heeft, Stef Blok van Buitenlandse Zaken, ontbrak in de Ridderzaal. Hij was toch op bezoek bij het Europees Parlement in Straatsburg en kon zo meteen ook optreden als zogeheten designated survivor. Het kabinet hield dit jaar voor het eerst een minister achter de hand voor het geval de in de Ridderzaal verzamelde regering iets noodlottigs zou overkomen. In dat geval had Blok het landsbestuur op zich kunnen nemen.
FME: Maak van innovatie topprioriteit
Ondernemersorganisatie voor de technologische industrie FME vindt het onbegrijpelijk dat er komend jaar niet extra geïnvesteerd wordt in innovatie. ‘Dit kabinet heeft bij haar aantreden 150 miljoen per jaar extra voor innovatie uitgetrokken. Het tienvoudige is nodig om echt verschil te maken in een wereld waar steeds meer landen investeren in sleuteltechnologieën’, zegt FME-voorzitter Ineke Dezentjé Hamming in een eerste reactie op de Miljoenennota. ‘Zowel de staatssecretaris áls de minister moeten van innovatiebeleid absolute topprioriteit maken de rest van deze kabinetsperiode. Dat houdt meer in dan praten over de inrichting van een Toekomstfonds waarvan de uitwerking, zoals het er nu naar uitziet, aan het volgende kabinet wordt overgelaten. Dat kan echt niet. Er zijn zoveel innovatieve plannen die de markt klaar heeft liggen en wachten op overheidsgeld om te kunnen starten. We moeten nú beginnen.’
Bijna de helft van alle investeringen in Artificial Intelligence vindt op dit moment plaats in China en ook andere landen zoals de VS, Duitsland en Frankrijk maken miljardenbudgetten vrij. Dezentjé: ‘De opgave is duidelijk: we moeten echt harder gaan lopen om de internationale concurrentiestrijd aan te kunnen en productie naar Nederland te halen of houden. Smart Industry innovaties moeten versneld worden doorgevoerd en we moeten investeren in mensgerichte technologieën die de arbeidsproductiviteit verhogen.’
Lees ook
Deze 9 plannen zijn voor Prinsjesdag al uitgelekt
Prinsjesdag: heeft het mobiliteitsbudget eigenlijk nog wel nut?
