Moeten overeenkomsten worden nagekomen als de gevolgen van het coronavirus (Covid-19) nakoming in de weg staat? Cm: is er voor u ingedoken.

Afspraken moeten worden gerespecteerd (pacta sunt servanda). Is dat ook het geval als de gevolgen van het Coronavirus de nakoming van overeenkomsten in de weg staat? Moet u de overeenkomst nog nakomen? Of moet de wederpartij nog nakomen? Op Corona zijn juridisch gezien in ieder geval twee leerstukken van toepassing: overmacht en/of onvoorziene omstandigheden. De gevolgen zijn zeer verschillend.

Wanneer is sprake van overmacht?

Van overmacht is sprake als een partij vanwege de omstandigheden zijn verplichting niet kan nakomen. Een partij die zich terecht op overmacht beroept dient de ontstane schade niet te vergoeden aan de ander.

Wanneer is sprake van onvoorziene omstandigheden?

Van onvoorziene omstandigheden is sprake als een partij wel kan nakomen maar de nakoming onredelijk bezwarend is als gevolg van omstandigheden die niet waren voorzien bij het opstellen van de overeenkomst. Bij onvoorziene omstandigheden kan een partij de rechter verzoeken om in te grijpen om het contract aan te passen of om het te ontbinden. Voordat het zover komt is het verstandig dat de betrokken partijen een constructieve houding aannemen om tot een oplossing te komen. Dit volgt ook uit de redelijkheid en billijkheid waar onvoorziene omstandigheden een afgeleide van is: men is en blijft gehouden rekening te houden met elkaars gerechtvaardigde belangen. Een redelijk wijzigingsvoorstel van degene die moet nakomen zou door de wederpartij aanvaard moeten worden. Zoals u ziet heeft onvoorziene omstandigheden heel andere effecten.

Voorbeelden van overmacht en onvoorziene omstandigheden

Geen overmacht

Een partij geeft aan niet te betalen en beroept zich op overmacht. Als een partij alleen een betalingsverplichting heeft onder een overeenkomst – ongeacht of wordt afgenomen – dan is er in principe geen overmacht en zal uw wederpartij dienen te betalen.

Dit is een onvoorziene omstandigheid

Het volgende voorbeeld ligt in het verlengde van het vorige. Een partij geeft aan dat Corona een dusdanig effect heeft op de bedrijfsvoering dat betaling zeer bezwarend zal zijn en zelfs op korte termijn tot een faillissement zal leiden. De partij geeft aan dat dit een situatie is die partijen niet hadden voorzien ten tijde van het sluiten van de overeenkomst. De partij kan terecht een beroep doen op onvoorziene omstandigheden / de redelijkheid en billijkheid en een heronderhandeling ligt voor de hand. Zeker ook nu de rechtbanken gesloten zijn en deze geen soelaas bieden.

Onvoorziene omstandigheid en huurovereenkomst

Dit is ook van toepassing bij huurovereenkomsten. Het is altijd wel verstandig de overeenkomsten en algemene voorwaarden te controleren.

Moet u betalen voor goederen die u niet meer afneemt?

Een leverancier dwingt u een product af te nemen maar door Corona is de levering nutteloos geworden. Een goed voorbeeld is bijvoorbeeld de levering van een tent voor een evenement dat niet meer doorgaat. U kunt nog betalen en de leverancier kan nog leveren. Van overmacht is dus geen sprake. Als de omstandigheid niet was voorzien ten tijde van het afsluiten van de overeenkomst dan lijkt een beroep op onvoorziene omstandigheden gerechtvaardigd.

Onvoorziene omstandigheden: hoe pakt u het aan?

Wat nu te doen als dit bij uw onderneming speelt.

1. Pak de overeenkomst erbij en bepaal wie welke verplichtingen heeft onder de overeenkomst.
2. Bepaal of sprake is van overmacht of een onvoorziene omstandigheid. De wet en uitspraken van de rechter zijn sowieso van toepassing als geen regelingen in de overeenkomst met betrekking tot deze onderwerpen zijn opgenomen.
3. Bepaal na het zorgvuldig lezen en interpreteren van uw overeenkomst uw vervolgstappen: een keuze tussen een beroep op overmacht of het aangaan van onderhandelingen ligt het meest voor de hand.
4. Als de volgende stap een beroep op overmacht is dient u uw wederpartij tijdig te informeren. Het is verstandig in uw achterhoofd te houden dat zeker een langdurige periode van overmacht tot een ontbinding/beëindiging van de overeenkomst kan leiden. Vaak is dit ook in de overeenkomst geregeld.
5. Als de volgende stap onderhandelingen zijn dan zult u met elkaar aan tafel moeten gaan – of zoals het er nu voorstaat – zal dat telefonisch of online moeten geschieden.
6. Leg een oplossing/regeling in bullets vast. Dit kan door een addendum op de overeenkomst of door het opstellen van een vaststellingsovereenkomst.
7. Een oplossing kan in opschorting liggen. Als uw wederpartij zijn verplichtingen (gedeeltelijk) niet nakomt dan mag u de nakoming van uw verplichtingen (gedeeltelijk) opschorten. In veel gevallen zal opschorting lijden tot een veel redelijkere uitkomst. De relatie blijft in stand, waar mogelijk zal de wederpartij zijn verplichtingen nakomen. Een andere oplossing kan zijn een economisch een regeling te treffen die zo veel als mogelijk recht doet aan de oorspronkelijk overeenkomst.

Wat is verder nog verstandig te doen?

• In de overeenkomsten die u nu nog afsluit, neemt u het best aangepaste overmacht- en opschortingsclausules op.
• Beoordeel contracten die u nu ondertekent goed op deze situaties. Want voor overeenkomsten die u nu afsluit zijn de effecten van Corona zeker niet meer onvoorzien.

Uiteraard is deze uitleg (sterk) gesimplificeerd, maar het zal u meer gevoel geven bij de mogelijkheden.

Auteur: Reinoud van Servellen, juridisch adviseur, reinoud@harveybloom.com