Hoeveel tijd is nodig om een vals bankbiljet te herkennen en welke zintuigen zijn daarbij het meest effectief? Uit onderzoek van De Nederlandsche Bank (DNB) blijkt dat de combinatie van kijken en voelen het beste werkt. Zelfs bij een korte tijd van 1 seconde kunnen mensen goed onderscheid maken tussen echte en valse biljetten. Een langere beoordelingstijd leidt tot nog betere resultaten.
Nederlanders controleren zelden bewust een eurobiljet op echtheid. DNB: “Omdat de kans op een vals biljet klein is en men de biljetten vertrouwt die uit een geldautomaat komen, of die in een winkel als wisselgeld worden gegeven. Er zijn echter genoeg omstandigheden waarbij men bankbiljetten wel bewust wil controleren. Bijvoorbeeld omdat men eerder het slachtoffer van een valsemunter is geweest, iets rechtstreeks van een andere persoon koopt, of dat het biljet vreemd aanvoelt. Zijn mensen dan voldoende in staat om te zien wat echt en wat vals is? Welke zintuigen spelen hierbij een rol? En hoeveel tijd is nodig voor een goede echtheidsherkenning?”
Scores voor echtheidsherkenning per zintuig en tijd, van deelnemers uit het publiek en experts.
Combinatie van voelen en zien werkt het beste
DNB heeft deze vragen in twee veldexperimenten onderzocht. In het eerste experiment kregen deelnemers de taak om in omloop aangetroffen valse biljetten te herkennen door alleen te kijken naar plaatjes ervan op een computerscherm. Nadat de biljetten op het beeldscherm verschenen, werd door de deelnemers een keuze gemaakt voor echt of vals. In het tweede onderzoek moesten mensen echt van vals onderscheiden door ófwel de biljetten geblinddoekt te voelen, ófwel door de biljetten gelijktijdig te voelen en te zien, zoals in normale omstandigheden.
Alleen kijken dan was het onvoldoende
De beoordelingen waren gemiddeld onvoldoende wanneer de deelnemers uit het Nederlandse publiek alleen naar de biljetten mochten kijken op een scherm. De resultaten waren echter wel weer beter dan een gokstrategie zou opleveren, zelfs met slechts een halve seconde kijktijd. Langer kijken had overigens geen invloed op het resultaat.
Alleen voelen volstaat ook niet
Alleen voelen van de biljetten leverde ook geen voldoende beoordeling op voor de publieksdeelnemers. Dat is in tegenspraak met de vaak geuite mening dat je direct kan voelen of een biljet vals is. Wel is het resultaat, net als bij alleen kijken, beter dan gokken. In tegenstelling tot bij alleen de kijkmogelijkheid, levert een langere voeltijd wél betere resultaten op.
Op basis van beide experimenten concludeert DNB dat het publiek verrassend goed in staat is om door gelijktijdig te kijken en te voelen snel te bepalen of een bankbiljet vals is of echt. “Met een beoordelingstijd van slecht één seconde is het resultaat al goed. Met een langere beoordelingstijd neemt deze prestatie alleen maar toe. Hoewel de kans op het ontvangen van een vals bankbiljet klein is, laten de resultaten van dit onderzoek zien dat even een momentje pakken om je bankbiljetten te controleren erg effectief kan zijn en niet veel tijd kost. Dat is vooral verstandig omdat het aandeel vervalsingen van ‘lage kwaliteit’ in het afgelopen half jaar is toegenomen.”
