Het Rijk schiet gemeenten, provincies en waterschappen te hulp nu zij in de knel raken door de coronacrisis. Ze kunnen rekenen op ruim 566 miljoen euro om gemiste inkomsten goed te maken en extra uitgaven te kunnen betalen.
Het is een eerste steunpakket en heeft betrekking op de maanden maart, april en mei. Het kabinet blijft in gesprek over nieuwe steun voor de komende maanden, omdat de crisis langer gaat duren, benadrukt minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) in een toelichting. Ook als het nu vastgestelde bedrag niet voldoende blijkt, sluit ze niet uit dat er over de beginperiode wordt bijgeplust. Vooralsnog is het extra geld nu heel precies berekend, stelt de minister.
Lees ook: Gemeenten zien nieuwe kansen door toename data
Moeite om hun werk te blijven doen
De lagere overheden hebben door de corona-epidemie en het daardoor noodzakelijke stilleggen van de samenleving moeite om hun werk te blijven doen, ziet Ollongren. Terwijl dat juist “extra belangrijk” is in deze “onzekere tijd”. Meer dan driekwart van de gemeenten zou gaan bezuinigen of meer belasting heffen als hulp van het Rijk zou uitblijven, bleek uit een recente peiling.
“Het extra geld is dan ook goed nieuws voor alle inwoners. De dienstverlening kan op orde blijven en de zorg voor kwetsbare mensen blijft hiermee overeind”, aldus Ollongren. Ook staatssecretaris Hans Vijlbrief (Financiën) is blij dat het gelukt is om tot overeenstemming te komen met de overheden, omdat op lokaal niveau veel stil is gevallen. Daarnaast zijn de inkomsten van de lokale overheden vanuit het Rijk in 2020 en 2021 vastgezet. Ook dat zorgt voor rust, stelt Vijlbrief.
Nauwelijks toeristen en andere bezoekers
Omdat er al maanden nauwelijks toeristen en andere bezoekers zijn, kunnen gemeenten haast geen toeristen- en parkeerbelasting innen. Om dat gat te stoppen, trekt het kabinet 225 miljoen euro uit, schrijven de bewindslieden aan de Tweede Kamer. Tegelijkertijd maakten gemeenten de afgelopen tijd veel meer kosten. Zo zijn ze meer kwijt aan bijstand, jeugdzorg en thuiszorg. Daarvoor stelt het kabinet 144 miljoen euro beschikbaar. Voor de noodopvang van kinderen die door de coronamaatregelen niet meer naar school of crèche konden, ligt 23 miljoen klaar. Ook is er 90 miljoen euro om de verliezen van de stilgelegde sociale werkplaatsen te dekken.
Om gemeenten te helpen bibliotheken, muziekscholen, filmhuizen in nood te redden, trekt het kabinet 60 miljoen euro uit. Voor lokale media is er 24 miljoen beschikbaar. De overheden gaan het extra geld nu via het gemeente- en provinciefonds verdelen.
VNG is positief
De Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG) is positief over de 566 miljoen euro die het Rijk uittrekt voor hulp aan de lagere overheden, maar ziet het wel als een eerste stap naar compensatie van de werkelijke kosten en gederfde inkomsten door de coronacrisis. “De financiële nood bij gemeenten is hoog. Dit was voor de crisis al het geval en de financiële positie van gemeenten is door de coronacrisis verder verslechterd”, meldt de VNG in een reactie.
De belangenclub zegt dat met het kabinet is afgesproken dat gemeenten kunnen rekenen op vergoeding van de reële kosten en misgelopen inkomsten, zoals toeristen- en parkeerbelasting. Een werkgroep brengt die bedragen momenteel in kaart en de uitkomsten zijn medio juli bekend. “Dan volgt een nadere afrekening voor de extra kosten en gederfde inkomsten voor de periode van maart tot 1 juni”, aldus de VNG.
Lees ook: Gemeente als huis van conflicten? Een gemeentelijk rekenkameronderzoek
Kosten lopen na 1 juni weer op
Daarmee is het nog niet klaar, zegt de koepelorganisatie. “De kosten voor de gemeente lopen na 1 juni op, want de crisis is nog niet ten einde. Ook voor de periode na 1 juni geldt dat we het kabinet aan de afspraak houden dat er reëel gecompenseerd moet worden.” De VNG stelt dat gemeenten zelf ook verantwoorde financiële keuzes moeten maken als gevolg van de crisis. “De financiële positie van gemeenten verbetert echter niet doordat ze het geld terugkrijgen wat ze in de coronatijd kwijt zijn. Dan is er nog altijd geen structurele verbetering voor de positie van gemeenten en blijft de zorg dat gemeenten drastische maatregelen moeten blijven nemen.”
De organisatie geeft aan dat juist de gemeenten een cruciale rol willen spelen in het herstel na de crisis. “Gemeenten moeten daar de ruimte voor krijgen. Ook hierover zullen we met het kabinet het gesprek blijven voeren”, aldus de VNG.
Lees ook
- Grip op gemeentefinanciën tijdens coronacrisis in 4 stappen
- Meer dan 200 Nederlandse gemeenten staan in het rood
- Colleges gemeenten en provincies gaan zelf rechtmatigheidsverantwoording opstellen
