Het zijn turbulente tijden binnen accountancy. Dit kenmerkt zich onder andere door de discussies rondom de toekomst van het accountantsberoep. Wat zijn de bevindingen van diverse commissies ten aanzien van veranderingen binnen de accountancy? Welke conclusies worden getrokken en welke aanbevelingen zijn er gedaan?
Het zijn turbulente tijden binnen accountancy. Wat is er allemaal aan de hand? We vragen het Marcel Pheijffer, hoogleraar Accountancy, met als bijzonder aandachtsgebied de forensische accountancy en docent van de collegereeks Actualiteiten accountancy & controlling die cm: organiseert in samenwerking met Nyenrode Business Universiteit. Daarnaast is Pheijffer lid van de Monitoring Commissie Accountancy (MCA). Pheijffer: ‘Accountants hebben in het verleden te veel steken laten vallen. Met discussies tot gevolg over de kwaliteit en toegevoegde waarde van hun werkzaamheden. Maar ook zijn er spraakmakende incidenten, zoals de fraude bij Steinhoff of het faillissement van Imtech.’
De Commissie Toekomst Accountancysector (CTA) heeft op 1 oktober 2019 een tussenrapportage gepubliceerd als consultatiedocument. Het rapport bevat geen ‘harde ingrepen’, zoals het verplicht stellen van joint audits, of het opsplitsen van accountantskantoren in advies- en controletakken. De commissie is echter wel kritisch op hoe het huidige toezicht op accountantskantoren is ingericht, constateert een gebrek aan transparantie in de sector en constateert dat het beroep een vertrouwensprobleem heeft vanwege een verwachtingskloof naar gebruikers. Eind januari is het eindrapport gepresenteerd.
Sector op de schop. Maar hoe?
De accountancy is dus bezig zichzelf opnieuw uit te vinden, zo lijkt het. Waar leidt dat toe? Pheijffer: ‘Door de kwaliteitsgebreken en incidenten wordt de oproep om de accountancysector aan te pakken en aan te passen luider. Onderzoekscommissies in binnen- en buitenland wentelen over elkaar heen en komen met voorstellen, aanbevelingen en concrete maatregelen om de sector op de schop te nemen. De splitsing van de controle- en adviestak, de invoering van joint audits en zelfs een systeem met rijksaccountants, vormen daarvan slechts enkele voorbeelden.’
De veranderingen in de accountancy raken ook de controller
Als de accountancysector op de schop gaat, gaat dit ook de ondernemingen raken. Waar raakt dit de functie van de controller/financieel manager? En hoe? Pheijffer: ‘De veranderingen binnen de accountancy raken ook gecontroleerde organisaties. Strengere accountants, meer oog voor compliance. Maar ook de mogelijke verbreding van de accountantsfunctie naar de controle van niet-financiële informatie en de invoering van een in control statement hebben gevolgen voor gecontroleerde organisaties en daarmee voor financials zoals controllers, financieel directeuren en managers.’
De accountancysector moet meer vaart maken met het ingezette veranderproces. Bovendien moet de sector dat proces met meer diepgang uitvoeren. Dat stelt de Monitoring Commissie Accountancy (MCA) in haar tweede rapport over de voortgang van de kwaliteitsverbeteringen in de accountancy.
Volgens de commissie moet de sector ‘nu écht doorpakken om binnen redelijke termijn zelf nog te kunnen komen tot de noodzakelijke structurele kwaliteitsverhoging, de daadwerkelijke cultuur- en gedragsverandering en een toekomstbestendig vertrouwensherstel’. Half januari 2020 heeft de commissie haar eindrapport gepresenteerd.
Toekomstbeeld
Als de rol van de accountant verandert, heeft dat ook gevolgen voor de functie. Hoe ziet u de toekomst van de beroepen accountant en controller zich ontwikkelen? Pheijffer: ‘Accountants en controllers zijn niet weg te denken als belangrijke actoren in het financieel-economisch verkeer. Dat was zo, dat is zo en dat blijft zo. De kritiek en veranderingen zullen de accountantsfunctie verstevigen en controllers zullen daarin moeten meegaan. Daarom is het ook voor controllers van belang op de hoogte te zijn van aard en reden van de kritiek op accountants, alsmede van de veranderingen die de accountancysector meemaakt. Die veranderingen raken zowel de controleur als de gecontroleerde.’
