De meeste werknemers bouwen via hun werkgever een oudedagspensioen op. Zelfstandigen zonder personeel hebben na hun pensionering in de huidige situatie alleen recht op AOW en dat is voor de meeste mensen niet genoeg om onbezorgd van hun oude dag te kunnen genieten. In het aankomende pensioenstelsel verandert het een en ander, maar is het nog steeds vooral de verantwoordelijkheid van de zelfstandige om te zorgen voor een goed pensioen, door middel van bijvoorbeeld sparen of een verzekering.

Waarom verzekeren?

Uit onderzoek blijkt dat de opzet waarbij zelfstandigen afhankelijk zijn van AOW er soms toe leidt dat zij hun inkomenspositie na pensionering niet kunnen handhaven. Slechts de helft van de zelfstandigen zonder personeel kan rekenen op een pensioen van 70 procent of meer van hun bruto jaarinkomen. Ondernemers hebben na hun 67ste levensjaar alleen recht op AOW, maar voor de opbouw van aanvullend pensioen zijn zij zelf verantwoordelijk. Het opbouwen van een oudedagvoorziening kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld banksparen, waarbij geld voor later op een geblokkeerde bankrekening wordt gezet, koopsompolissen, spaargeld of aandelen. Sparen is een voordelige optie, zeker voor starters, maar vergt wel de nodige discipline. Om die reden kiezen veel ondernemers uiteindelijk toch voor het afsluiten een pensioenverzekering, bijvoorbeeld door middel van een koopsompolis- of lijfrenteverzekering.

In het nieuwe pensioenstelsel is het pensioen opgebouwd uit drie pijlers: de AOW (1), het aanvullend pensioen (2) en het zelf geregelde pensioen (3). Voor zelfstandige ondernemers is vooralsnog vooral de derde pijler van belang, waar dit artikel verder op ingaat. In het pensioenakkoord is overigens wel afgesproken dat sociale partners samen met zelfstandigenorganisaties gaan onderzoeken hoe het zit met het aanvullend pensioen voor zelfstandigen, bijvoorbeeld of ze automatisch kunnen deelnemen aan een aanvullend pensioenplan (of zelfs of dit op enig moment verplicht wordt) met bijvoorbeeld een variabele inleg. Deze plannen moeten de komende jaren nog worden uitgewerkt.

Wat is een pensioenverzekering?

Ondernemers kunnen met een lijfrentespaarrekening of een -verzekering extra vermogen opbouwen voor een aanvulling op hun pensioen, of kiezen voor een combinatie met beleggen. Bij een pensioentekort, mag in één jaar tot een bepaald maximumbedrag fiscaal van het inkomen worden afgetrokken. Dit heet jaarruimte. Als de jaarruimte de afgelopen zeven jaar niet (volledig) is benut, ontstaat reserveringsruimte.

De consequentie is wel dat over de periodieke uitkeringen van het spaargeld inkomstenbelasting moet worden betaald. Toch is dit gunstiger omdat het totale inkomen, AOW plus pensioen, op dat moment meestal lager is en dus per saldo minder belasting hoeft te worden betaald.

Lijfrenteverzekering

Een lijfrenteverzekering is vergelijkbaar met banksparen, met als verschil dat dit niet bij een bank hoeft, maar ook bij een verzekeraar of beleggingsinstelling kan. In beide gevallen bouwt de ondernemer door middel van een periodieke storting een spaarpot voor zijn pensioen op. De stortingen voor de lijfrente vallen in box 1 en zijn daarmee fiscaal aftrekbaar. Het rendement verschilt wel. De bank vergoedt een vaste spaarrente, zodat het eindsaldo over dertig jaar kan worden berekend. Bij een verzekeraar hangt dit af van de winst die de maatschappij behaalt. Hoe hoog dit zal uitvallen is nooit exact te voorspellen. Een ander verschil is een lijfrenteverzekering bij vroegtijdig overlijden niets uitkeert aan de nabestaanden, tenzij de ondernemer een overlijdensrisicoverzekering heeft afgesloten. Bij banksparen krijgen de nabestaanden automatisch het bedrag dat nog op de rekening staat.

Houd er verder rekening mee dat als de verzekeringsmaatschappij failliet gaat, er geen garantiefonds bestaat. Als een bank failliet gaat, is er een bedrag van 100.000 euro gegarandeerd.

Fiscale Oudedagsreserve (FOR)

Als een ondernemer pensioen wil opbouwen, maar liever geen geld aan de onderneming wil onttrekken, kan hij ervoor kiezen om een deel van de winst te reserveren voor een Fiscale Oudedagreserve (FOR).

Een ondernemer bepaalt zelf hoeveel geld hij opzij wil zetten voor later, maar binnen bepaalde grenzen betaalt de Belastingdienst mee. Jaarlijks mag belastingvrij een bedrag opzij worden gezet voor de oudedagsvoorziening. In 2017 is de fiscale oudedagsreserve 9,8 procent van de winst met een maximum van 8.946 euro, verminderd met de betaalde pensioenpremie. De toevoeging is maximaal het bedrag waarmee het ondernemingsvermogen aan het einde van het kalenderjaar boven de oudedagsreserve aan het begin van het kalenderjaar uitkomt.

Eigen beheer (bv)

Een directeur-grootaandeelhouder (dga) van een besloten vennootschap (bv) had tot eind 2016 de mogelijkheid om pensioen in eigen beheer op te bouwen. Dat was altijd een fiscaal aantrekkelijke optie, maar over dit pensioengeld moest altijd nog inkomstenbelasting worden betaald. Dit is de voornaamste reden dat deze regeling is afgeschaft.

De Wet uitfasering pensioen in eigen beheer (PEB) heeft de verdere opbouw per 1 juli 2017 stopgezet. Dga’s hebben in 2017, 2018 en 2019 de mogelijkheid om het pensioen in eigen beheer met een flinke belastingkorting af te kopen, tegen de fiscale waarde in een Oudedagsverplichting om te zetten of het opgebouwde en premievrij gemaakte pensioen in eigen beheer te handhaven.

Collectief ondernemer-pensioen

Zelfstandigen zonder personeel kunnen sinds 1 januari 2015 aan een pensioenregeling voor zelfstandigen meedoen waarbij flexibel pensioen kan worden opgebouwd. Dit zogenoemde ZZP-pensioenfonds is opgezet door vier ZZP-organisaties en pensioenuitvoerder APG. Deze inleg is tot op bepaalde hoogte aftrekbaar van de belasting. Hoeveel dit precies is, is afhankelijk van de jaarruimte.

Daarnaast mag de verzekerde zelf bepalen vanaf welke leeftijd hij het pensioen laat uitkeren (tussen de 60ste en 72ste verjaardag), hij bepaalt zelf de looptijd van de pensioenuitkering en mag het opgebouwde vermogen laten uitkeren bij langdurige arbeidsongeschiktheid. Dit gaat dan wel ten koste van het pensioen. Meer informatie over de mogelijkheden is vaak verkrijgbaar via een ondernemersnetwerk of beroepsvereniging of via zzppensioen.nl.

Verplicht beroeps- of bedrijfstakpensioen

Voor bepaalde groepen ondernemers geldt een verplichte beroeps- of bedrijfstakpensioenregeling. Het gaat hierbij vooral om beroepen in de gezondheidszorg, zoals huisarts of apotheker, maar ook voor bijvoorbeeld zelfstandige schilders. Bij een vakvereniging kan navraag worden gedaan of dit voor u van toepassing is. Een bedrijfstak of beroepsgroep kan zelf zo’n verplichte pensioenregeling aanvragen. Daarvoor moet wel voldoende ondersteuning zijn binnen de bedrijfstak of beroepsgroep.

Collectief pensioen van uw oude werkgever

Startende ondernemers kunnen gebruikmaken van de pensioenregeling van hun oude werkgever, op voorwaarde dat het pensioenreglement dat toestaat. De pensioenpremie voor deze vrijwillige voortzetting is tot maximaal 10 jaar na ontslag aftrekbaar van de belasting. Nadeel is wel dat de ondernemer het werknemers- én werkgeversdeel van de premie moet betalen. Dat is fors meer dan voorheen. In de praktijk wordt er daarom weinig gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. U kunt eventueel navraag doen bij uw oude werkgever.

Premies

Hoe eerder een ondernemer begint met het opbouwen van pensioen, hoe lager de maandlasten daarvan zijn.

Als u een verzekering wilt afsluiten, vraag dan bij meerdere verzekeraars een offerte aan en lees vooraf de voorwaarden van de verzekering.

Auteur: Drs. R.M. Kieft RA is zelfstandig gevestigd onder de naam Back BV

Dit artikel maakt onderdeel uit van de serie Bedrijfsverzekeringen van A-Z en is bijgewerkt op 13 oktober 2020.