Het inflatiemonster is terug. Er is een aantal tijdelijke factoren, maar de krapte op de arbeidsmarkt leidt tot stijgende lonen en een extra bestedingsimpuls zal de inflatie verder aanjagen.

Sinds begin jaren tachtig is de inflatie zo goed als dood. Daarvoor kenden we in de jaren zeventig een periode van hoge inflatie gecombineerd met een oplopende werkloosheid. Uit mijn studententijd herinner ik mij dat er jaren waren met een inflatie van 10 procent of meer. Wij klaagden over het snel duurder wordende bier.

Inflatie bleef laag

Ook de rente noteerde dubbele cijfers. Door zeer harde ingrepen van de centrale banken werd de inflatie letterlijk uit het systeem gebeukt. De macht van de vakbonden werd gebroken en in de daaropvolgende decennia bleef de inflatie laag. Werknemers hadden geen onderhandelingsmacht meer en door de globalisering konden bedrijven door het verplaatsen van productie de lonen onder controle houden.

Meer geld uitgeven niet effectief

Een belangrijke oorzaak van de inflatie was destijds dat de overheid de werkloosheid wilde bestrijden door voortdurend meer uit te geven. Dat beleid was niet effectief omdat de werkloosheid structureel was. Er waren complete bedrijfstakken verdwenen waardoor stimuleren niet effectief was. De gevolgen waren rampzalig. De bedrijfswinsten verdampten, terwijl de overheid nauwelijks nog aan geld kon komen. Maar het grootste negatieve effect was dat de onzekerheid in de economie toenam.  Ondernemers hadden geen idee wat hun toekomstige inkoopkosten waren en welke opbrengsten ze zouden kunnen realiseren. Daardoor stortten de investeringen in.

>> Alle steunmaatregelen om ondernemers door de crisis te slepen staan opgesomd in dit totaaloverzicht

Inflatiemonster leeft weer

Na veertig jaar rust lijkt het inflatiemonster weer tot leven te zijn gekomen. In de VS steeg de geldontwaarding tot vijf procent, terwijl we in de eurozone naar de gewenste twee procent gaan. Is dat erg? Dat valt wel mee. Er is een aantal tijdelijke factoren. Er zijn tekorten aan chips en bouwmaterialen en de vervoerscapaciteit is te klein. Dat werkt uiteraard kostenverhogend. Voeg daar de dure olie aan toe en de inflatieschok is deels verklaard. Toch zijn dit tijdelijke factoren. Veel tekorten zijn ontstaan omdat de capaciteit werd verkleind. Het duurt altijd even voordat die weer op peil is.

Daling gemaskeerd

De inflatie zal alleen maar langdurig stijgen als de loonkosten gaan oplopen. Moeten we ons daarover zorgen maken? Voor de crisis waren de arbeidsmarkten krap. De sterke terugval leidde ertoe dat de ‘echte’ vraag naar werknemers daalde, maar de daling werd gemaskeerd door de steunmaatregelen. Bedrijven kregen steun om mensen binnenboord te houden. De economen van de ABN AMRO spreken van het hamsteren van arbeid.

Aanjagen inflatie

Hierdoor ontstaat een wat bizarre situatie. In de sectoren die opengaan, neemt de vraag naar arbeid sterk toe, terwijl elders in de economie werknemers lopen te lummelen. De krapte op de arbeidsmarkt leidt er zo toe dat de lonen gaan stijgen. Het risico op verstoringen neemt ook toe omdat er een enorm reservoir aan spaargeld is. De economen van ING becijferen dat het om 50 miljard euro gaat. Een extra bestedingsimpuls zal de inflatie verder aanjagen. Om de inflatie in de kiem te smoren zullen we daarom moeten stoppen met de coronasteun. Dat is niet leuk, want er zullen bedrijven failliet gaan. Maar het is om erger te voorkomen wel noodzakelijk.

Auteur: Jaap Koelewijn

Lees hier meer blogs uit de rubriek Economische outlook.

Dit artikel is verschenen in cm: 2021, afl. 6.