De waarde van blockchain voor finance

Blockchain kan een enorme impact hebben op de waardeketen in onze samenleving. Voorbeelden zijn efficiëntie, transparantie, eigendom, waarde(overdracht), automatisering en dienstverlening. Cm: legt het uit.

Wilt u de wereld van blockchain begrijpen, dan moet u de innovatie van de bitcoinvaluta in 2009 begrijpen die is gebouwd op de onderliggende technologie blockchain. Bitcoin is een combinatie van vier individuele elementen: cryptografie, een peer-to-peer netwerk, een open source protocol en een gedeeld grootboek. Dit maakt het een fenomeen waar mensen enthousiast over zijn.

Bitcoin(netwerk)

Wanneer er gesproken wordt over bitcoin is het van wezenlijk belang om onderscheid te maken tussen de munteenheid bitcoin en het bitcoinnetwerk: bitcoin is de digitale valuta en het netwerk is de onderliggende infrastructuur bestaande uit de nodes die alle bitcointransacties helpen bijhouden met behulp van de blockchain. Het bitcoinfenomeen omvat dus zowel het virtuele geld als wel de infrastructuur. Het is dan ook een geraffineerde en revolutionaire manier om data op een bepaalde wijze op te slaan zonder tussenkomst van een derde partij.

Het internet maakt het al mogelijk om informatie snel en goedkoop over te zetten zonder papier en zonder tussenpersonen. Blockchain biedt dezelfde voordelen voor het overbrengen van waarden. Internet wordt gebruikt om woord en beeld over te zetten, blockchain voor transacties. Blockchain is een combinatie van twee elementen: een gedeeld en gedistribueerd grootboek met gesynchroniseerde gegevens verdeeld over meerdere sites, landen en /of instellingen en een cryptografie: digitaal token met een geldwaarde.

Zo werkt een blockchain

Wat is nu het verschil tussen een blockchain en een gedistribueerde grootboektechnologie? Een gedistribueerd grootboek is een database die op meerdere locaties of tussen meerdere gebruikers bestaat. Veelal gebruiken organisaties een gecentraliseerde database die op een vaste locatie staat en deze gecentraliseerde database heeft dus één faalpunt. Een gedistribueerd grootboek is echter gedecentraliseerd om te voorkomen dat een derde vertrouwde tussenpersoon of autoriteit transacties moet verwerken, valideren of authentiseren. Blockchain is dan ook een type van een gedistribueerde grootboektechnologie.

Een blockchain, een keten van blokken, is een systeem dat ingezet kan worden voor het vastleggen van gegevens. Voorbeelden hiervan zijn bancaire zaken, eigendomsaktes of andere gegevens voor bijvoorbeeld producten. Bijzonder aan blockchain is dat het zonder een vertrouwde tussenpersoon een bestaansrecht heeft zonder dat er één centraal tussenpunt is. Een blockchain is dus een keten van blokken waar het van belang is hoe de verschillende blokken een keten vormen (figuur 1). Ieder blok bevat gecodeerde data en kan in de keten worden opgenomen, als deze data verwijzen naar de vorige data, en vormt daarmee dan een keten.

Lees ook: Blockchain meest gewilde vaardigheid in 2020 op LinkedIn

Keten van blokken. Blokken (data/tekst) vormen een keten doordat ieder stuk data verwijst naar het vorige stuk data. Hierdoor ontstaat een keten.

Bitcoin als digitale munt voor transacties – wie draagt hoeveel geld over aan wie – wordt in blokken geregistreerd, vergelijkbaar met journaalposten in een grootboek. Een transactie is dan ook een record met verschillende velden en dus blokken. De rekeningnummers zijn unieke publieke sleutels en elke transactie kent ook een vergoeding voor de miners.

Transactie in bitcoin. Blokken (data/tekst) vormen een keten doordat ieder stuk data verwijst naar het vorige stuk data. Hierdoor ontstaat een keten.Het meest bijzondere van de blockchain is dat er geen trusted third party noodzakelijk is om de data te bewaren, te bewaken en te controleren, zoals dat nu bijvoorbeeld gebeurt bij banken of bij de notaris. Iedereen kan in dit systeem deelnemen en nieuwe transacties (blokken) toevoegen aan de keten. Deze blokken worden decentraal opgeslagen en niemand controleert de betrouwbaarheid van de transactie, waar gelijk de uitdaging ligt om het systeem zo in te richten dat alleen geldige transacties worden toegevoegd zonder dat degene achter de transactie bekend is en zonder een centrale controle.

Kenmerken van blockchain zijn: geen centrale opslag, niet wijzigbaar, foutcorrectie is onmogelijk en daarnaast het energieverbruik, de omloopsnelheid, schaalbaarheid, privacy en het semi-democratisch gehalte. Wanneer geen consensus wordt bereikt binnen een groep dan kunnen er aparte blockchains ontstaan met eigen regels en munteenheden, zoals dat bijvoorbeeld plaatsvond in 2017 met bitcoin, toen bitcoin cash is ontstaan. Blockchain in de kern is dan ook een intelligente manier om cryptografische technieken te combineren in een openbare gedistribueerde database.

Drie veelgebruikte blockchain structuren

In de wereld worden verschillende blockchaininfrastructuren ontwikkeld die op verschillende manieren al dan niet openbaar of privaat werken. Verschillen in de infrastructuren worden onder andere ook bepaald door de wijze waarop consensus is bereikt om tot die infrastructuur te komen. Op dit moment zijn er drie verschillende structuren die veel gebruikt worden: Hyperledger Fabric, Ethereum en Corda.

Hyperledger Fabric

Hyperledger Fabric legt haar focus op de supply chain van een sector en gaat vooral over het stroomlijnen van de bevoorradingsketen, waarbij de van belang zijnde informatie alleen gedeeld wordt met belanghebbenden die niet voor alle (betrokken) partijen zichtbaar zijn in de gehele keten. Een voorbeeld hiervan is het recente onderzoek van Jansen (2018) over de toegevoegde waarde van materiaalcertificaten, de bewerking van het materiaal en de uiteindelijke montage van deze staalelementen. Zowel Hyperledger Fabric als Corda kennen een verfijnder consensusmodel dat niet alleen afhankelijk is van op bewijs gebaseerde mining. Bij Hyperledger en Corda heeft al een controle plaatsgevonden over de transactiedata en de bevoegdheden daarin. Nodes – die de betrouwbaarheid en integriteit van transacties valideren – voeren binnen Hyperledger Fabric een andere rol en taken uit om consensus te bereiken dan die bij Ethereum.

Ethereum

Ethereum heeft als doel om in meerdere sectoren wereldwijd te innoveren met decentrale gedistribueerde systemen waarop overheden kunnen functioneren, en ook de financiële sector, logistieke systemen en de (bevoorradings)keten, de energiemarkt, muziek- en gamingindustrie, de gezondheidszorg inclusief de farmaceutische markt, et cetera. Ethereum is een platform voor het ontwikkelen van decentrale toepassingen voor verschillende industrieën. Binnen Ethereum moeten alle gebruikers consensus bereiken over alle transacties binnen het netwerk, waarbij de volgorde van transacties essentieel is voor consistentie binnen dit netwerk. Consensus wordt bereikt op basis van mining, een proof of work mechanisme, waarbij in het grootboek gemeenschappelijk overstemming bereikt is en alle gebruikers toestemming geven tot alle transactiedata in deze blockchain.

Corda voor de financiële sector

De Corda blockchain is door een intensieve samenwerking van banken tot stand gekomen en is daarmee ook speciaal voor deze sector ontwikkeld. Deze samenwerking in een consortium staat bekend als R3CEV en heeft als voornaamste doel het managen, synchroniseren en distribueren van financiële applicaties. Het consortium heeft de overtuiging dat niet alle blockchaindata zich lenen voor openbaar toegankelijke blockchaininfrastructuur wat betreft financiële transacties. Privacy en schaalbaarheid zijn voor het consortium de belangrijkste uitgangspunten voor de ontwikkeling van een infrastructuur als Corda. Bij Corda en Hyperledger heeft al een controle plaatsgevonden over de transactiedata en de bevoegdheden daarin. Bij Corda verloopt het bereiken van consensus op een vergelijkbare wijze als bij Hyperledger Fabric, doordat bij beide de consensus wordt bepaald door transactievaliditeit en transactie eigenheid door een automatische controle of alle handtekeningen juist zijn.

Lees ook: Blockchain en smart contracts

Consensus

Het bereiken van consensus is een belangrijke factor om een gedistribueerd netwerk optimaal te kunnen laten functioneren en dat kan op een permissionless – waarbij iedereen hiervan gebruik kan maken – of een permissioned – beperkt toegankelijke – manier. Ethereum is permissionless, Hyperledger en Corda zijn een permissioned blockchain. Corda en Hyperledger Fabric hebben geen noodzakelijk ingebouwde cryptocurrency. Fabric geeft deze mogelijkheid wel. Ethereum leent zich goed voor decentrale applicaties, smart contracts en digitale betalingseenheden. Ethereum met een transparanter karakter zou ten koste kunnen gaan van privacy en schaalbaarheid. Hyperledger Fabric kent deze problemen niet door het gebruik van het Byzantine fault algoritme en de beperkte toegankelijkheid en is daarmee geschikt voor verschillende toepassingen.

Blockchain in de praktijk

In de zakelijke praktijk wordt al veel gewerkt met blockchain. Naast gebruik voor bijvoorbeeld smart contracts, de kraamzorg, de ticket- en muziekindustrie, belastingdienst, banken en het notariaat, zijn er een aantal gebieden waar het de controller ook raakt:

1. Trade finance. De internationale handel is een bijzonder complex proces. Een bank verschaft een letter of credit om kredietrisico’s af te dekken voor de bedrijven die internationaal willen handelen. Daar gaan soms weken overheen. Documenten moeten talloze keren heen en weer gestuurd en alles moet geadministreerd worden. Omdat vertrouwen hier het probleem is biedt blockchain de ideale oplossing. Met behulp van smart contracts kunnen zekerheden verschaft worden aan bedrijven op een veel efficiëntere manier dan nu het geval is. De Rabobank heeft vorig jaar een trade finance platform We.trade gelanceerd.
2. Supplychainmanagement. Supplychainmanagement is een gebied waar vele toepassingen met blockchain al ingebed zijn. Het Havenbedrijf Rotterdam is hier met het verschepen van containers een goed voorbeeld van.
3. Accounting. Blockchain is een grootboek met transacties dat je (selectief) kunt delen met andere partijen. Dit maakt triple entry accounting mogelijk. Naast het registreren van een transactie aan twee zijden van de eigen balans, wordt het dan ook mogelijk dit te registreren in een blockchain. Als je dat doet, krijg je een gesloten system en hoeft er geen afstemming meer plaats te vinden tussen partijen. Crypto currency is nu al geregeld binnen de Belastingdienst en de DNB neemt nu ook een leidende rol daarin.
4. Factoring. Een probleem bij factoring is dat je wel kunt claimen dat je een vordering hebt op een bedrijf. Maar hoe weet de factoringpartij dat het klopt? Wanneer een triple entry accounting is ingeregeld, kan men andere partijen ook toegang geven tot het gedeelde grootboek waarin de vorderingen onweerlegbaar en geverifieerd vastgelegd zijn. Daarmee kunnen zij dan direct zien dat de claim klopt.

Ontstaan blockchain

Blockchain is een gedecentraliseerde transactie- en gegevensbeheertechnologie die in eerste instantie is ontwikkeld voor de cryptocurrency van bitcoin. De interesse in blockchain-technologie is flink toegenomen sinds de introductie van het idee in 2008. In zijn whitepaper pleit bedenker Nakamoto voor een elektronisch betaalsysteem, waarin voor elkaar onbekende partijen direct en zonder tussenkomst van een derde, zoals een bank, transacties kunnen realiseren. Het betaalmiddel van dit systeem is de bitcoin. Nakamoto verbetert zijn systeem daarna nog op een aantal punten, zoals het tegengaan van double spending en het invoeren van een timestamp. Zo creëert hij een systeem waarin vertrouwen ingebed is in de technologie, zodat een trusted third party, waar Nakamoto principieel bezwaar tegen heeft, niet meer noodzakelijk is. De ontvanger kan er zeker van zijn dat de eerdere eigenaar geen eerdere transactie heeft uitgevoerd en dat de eerste (geld)transactie de enige geldige is.

Lees ook: Blockchain: moeten controllers daar iets mee?

Milton Friedman en bitcoin

Nobelprijswinnaar in de economische wetenschappen in 1976 Milton Friedman zag al in 1999 dat het internet een grote rol zou spelen in het reduceren van de rol van de overheid in ons economisch en sociaal leven. Volgens Friedman miste alleen nog een betrouwbaar elektronisch geldsysteem waarmee mensen geld kunnen muteren zonder kennis van de mutanten. Een dergelijk systeem lijkt daarmee dan op contante transacties met anonimiteit. Volgens velen heeft bitcoin deze belofte ingelost.

Auteur: Dr. ing. Jan Veuger MRE FRICS, lector Blockchain Saxion University of Applied Sciences

Dit artikel is verschenen in cm: 2020, afl. 6 en geactualiseerd op 20 juli 2021.

Op The Finance Academy kunt u in meerdere cursussen alles leren over de praktische impact van deze technologie op uw dagelijkse werkzaamheden. Financieel expert Jan Wietsma leidt u rond door de technologie en Nederlandse use-cases in de video e-learning Blockchain voor controllers. Technologiejurist Menno Weij richt zich in Smart contracts en blockchain vooral op de juridische aspecten van smart contracts, de toepassing van blockchain die voor uw werk van impact gaat zijn. Profiteer nu van het zomeraanbod: 40 procent korting op het eerste jaar van het abonnement. Ook kunt u één e-learning gratis volgen om kennis te maken met het platform dat uw vakkennis verhoogt en PE-punten oplevert.