Voor het eerst in vijftig jaar zijn er in ons land meer vacatures dan werklozen. Dat is geen goed nieuws voor onze economie. De oorzaken zijn maar voor een deel afhankelijk van de omstandigheden. Bedrijven houden mensen vast omdat ze nog gebruikmaken van coronasteun. Dat pleit er dus voor om die steun snel stop te zetten. Verder zijn de arbeidsmigranten nog steeds niet terug. Ze blijven thuis en daardoor komen ze in de distributiecentra en landbouw handjes tekort. Voeg daaraan toe dat de economie veel sneller herstelt dan verwacht: dan heb je de cocktail compleet. Horecaondernemers klagen dat ze meer moeten betalen: geen 10,49 euro maar 11,08 euro per uur. Dat is de straf voor decennialang afknijpen denk ik dan.
Maar er is helaas meer aan de hand. Dat de arbeidsmarkt ooit eens zou gaan verkrappen, dat weten we al vijftig jaar. Na 1970 dalen de geboortecijfers, vooral door de anticonceptie. We wisten toen ook al dat de naoorlogse generatie – geboren tussen 1945 en 1960 – na 2010 de arbeidsmarkt zou gaan verlaten. De pensioengolf hebben we wat uitgesteld, maar het gaat er nu echt van komen. Netto stromen en nu meer mensen uit dan erbij komen. Op termijn gaat dat de economische groei remmen. Ook is het nog maar de vraag wie er voor de ouderen gaan zorgen.
Ons land betaalt de prijs voor veertig jaar verkeerd beleid: dat van loonmatiging. Dat de loonstijging afgeremd moest worden was in 1982 meer dan duidelijk. De lonen stegen sneller dan de arbeidsproductiviteit, waardoor de werkloosheid meer dan 10 procent beliep. Loonmatiging was toen heel erg noodzakelijk om de economie weer op het goede spoor te brengen. Dat lukte prima, want in de decennia daarna liep de werkloosheid stevig terug. Maar het beheersen van de loonkosten heeft ook een keerzijde. Het loont voor ondernemers te weinig om te investeren in het verhogen van de arbeidsproductiviteit. Waarom zouden ze. Als er voldoende flexibele en goedkope handjes zijn dan kies je voor die oplossing. Op de lange termijn leidt de dynamiek van de economie eronder. De tekorten zijn er nu vooral in sectoren als techniek, bouw, hoogwaardige dienstverlening en de zorg. Er zijn niet alleen te weinig mensen, maar ze zijn ook onvoldoende productief.
We zullen de mantra van matiging dus moeten loslaten. Daar zitten ook nadelen aan, want de winsten zullen onder druk komen te staan. De werkgevers zullen die meloen maar even moeten doorslikken. Daarnaast zullen we het onderwijs moeten aanpakken. Technisch onderwijs zit al jaren in het verdomhoekje. Veel ouders vinden het nog steeds een schande als hun kind naar het vmbo moet. Nou en, denk ik dan. Juist aan vakmensen is er een tekort. Verder moeten we inzetten om mensen die werken in de gelegenheid te stellen hun vaardigheden en kennis op te waarderen. De kennis en vaardigheden van twintig jaar geldeden, daar heb je weinig meer aan. Als we niet meer handjes hebben, dan moeten we de handjes die er zijn beter laten werken.
Auteur: Jaap Koelewijn
Lees hier meer blogs uit de rubriek Economische outlook.
Dit artikel is verschenen in cm: 2021, afl. 7.
