De overheid besteedt straks miljarden om klimaatdoelen te halen bij bedrijven van een oude economie. Past dat wel in een economie die steeds meer digitaal wordt?
Ruim 10 ton per Nederlander. Dat is de hoeveelheid CO2 die we jaarlijks uitstoten. Daarmee doen we het slechter dan de Belgen en de Duitsers die gemiddeld 8,5 ton per jaar de atmosfeer in slingeren. Nederland produceert zoveel CO2 omdat we een zeer energie-intensieve industrie hebben. Dat komt deels door de omstandigheid dat er in Rotterdam en Terneuzen grote raffinaderijen staan. Deels is het ook een gevolg van onze keuze in de jaren zestig om het aardgas zo snel mogelijk op te gaan maken. We dachten toen nog dat aardgas snel verdrongen zou worden door kernenergie. Daarom gingen we bijvoorbeeld aluminium maken. Oude economie ten top.
Bovenaan de lijst van grote uitstoters staat Tata Steel in IJmuiden, beter bekend als Hoogovens. Dit bedrijf is verantwoordelijk voor 5 procent van de totale Nederlandse uitstoot. Als Tata daar wat aan zou kunnen doen: dat zou qua klimaatdoelen zoden aan de dijk zetten. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Om staal te maken heb je nu eenmaal kolen nodig en een alternatief is er op de korte termijn niet. Men onderzoekt de mogelijkheden om nu met aardgas en later met groene waterstof te gaan produceren.
Investeren in klimaatdoelen
Het probleem is uiteraard dat dit veel, heel veel geld kost. Dat heeft het bedrijf niet of men kan of wil het niet vrijmaken. Hoe noodzakelijk investeren in klimaatdoelen ook is, het is niet rendabel. Het bedrijf zou zich uit de markt prijzen zolang ze in China kolen gebruiken. We zouden de CO2-uitstoot moeten belasten, maar dat kan Nederland niet alleen doen. Dat moeten we internationaal coördineren. Dat is een moeizaam proces.
Dus klopt Tata bij de staat aan met de vraag of die de miljarden op tafel wil leggen. Het bedrijf en de vakbonden benadrukken dat er 11.000 banen bij het bedrijf zelf op de tocht staan. Bij de leveranciers zou het nog eens om 40.000 banen gaan. Indrukwekkende cijfers, die overigens wel ter discussie staan.
Miljarden zonder resultaat verbrand
Ik vind dit een lastig probleem. Hoogovens is ooit door de overheid en een aantal grote bedrijven opgericht. Dat was een strategische keuze, waar de oprichters zelf alle belang bij hadden. Dat geldt overigens ook voor KLM. Dit bedrijf kreeg tijdens de coronacrisis vele miljarden aan steun. Waar ik bang voor ben, is dat onder het mom van klimaat vele miljarden worden besteed aan het in de lucht houden van een bedrijf waarvan we ons moeten afvragen of het wel past in een economie die steeds meer digitaal wordt.
Dat geldt voor niet alleen voor KLM en Hoogovens, maar ook voor de ABN AMRO. In de jaren tachtig hebben we geprobeerd de scheepsbouw te redden. Er zijn miljarden zonder resultaat verbrand. Het steunen van oude bedrijven heeft maar weinig perspectief. De economie verandert voortdurend, waardoor oude bedrijfstakken verdwijnen en nieuwe ontstaan. Met nieuw geld moeten we de oude economie niet willen redden.
Auteur: Jaap Koelewijn
Lees hier meer blogs uit de rubriek Economische outlook.
Dit artikel is verschenen in cm: 2021, afl. 8.
