Vorig jaar introduceerde Microsoft X.ZOEKEN, de opvolger van het bekende VERT.ZOEKEN (of respectievelijk XLOOKUP en VLOOKUP in internationale versies van Excel). Deze feature is in de eerste helft van 2020 uitgerold naar Excel 365, 365 voor Mac en de webversie, maar was te laat voor Excel 2019. In de klassieke versie van de software wordt gebruikgemaakt van de minder flexibele voorgangers.

Volgens Microsoft is VERT.ZOEKEN (VLOOKUP) een van de drie meestgebruikte Excel-functies, alleen maar voorgegaan door SOM (SUM) en GEMIDDELDE (AVERAGE). Met verticaal zoeken kunnen gebruikers een waarde achterhalen en vergelijken met een bereik in een verwante kolom aan de rechterkant, om een booleaanse waarde terug te geven voor matches in het bereik. De feature werd al meteen met de eerste Excel-versie in de jaren 80 geïntroduceerd. VERT.ZOEKEN liet grote groepen gebruikers kennismaken met de geavanceerde dataselectie die mogelijk was met de spreadsheetsoftware, waardoor de meerwaarde ten opzichte van papier nog duidelijker werd.

Lees meer over het gebruik van deze zoekfunctionaliteit met een praktisch financieel voorbeeld van Excel-MVP Tony de Jonker: Excel-tip: Zoek en gij zult vinden.

Voordelen nieuwe functie

Een beperking van VERT.ZOEKEN is dat een zoekactie uitsluitend van links naar rechts werkt. De functie HORIZ.ZOEKEN (HLOOKUP) zoekt gegevens enkel van boven naar beneden in een tabel. X.ZOEKEN (XLOOKUP) vervangt beide functies en zorgt ervoor dat u zowel van links naar rechts als van rechts naar links kunt zoeken. Met X.ZOEKEN is veel fijnmaziger te bepalen welke gegevens worden vergeleken en welke worden geretourneerd. Overigens zijn VERT.ZOEKEN en HORIZ.ZOEKEN nog gewoon te gebruiken in Excel, maar Microsoft raadt gebruikers aan om X.ZOEKEN te leren, omdat het veel voordelen heeft ten opzichte van de eerdere functies.

X.ZOEKEN gebruikt in de basis drie argumenten tussen haakjes: de waarde die u wilt opzoeken, het gegevensbereik waar u in wilt zoeken en welk data-element u terug wilt krijgen. In onderstaand voorbeeld is dat het land (Brazilië, F2), de zoekmatrix van landen (B2:B11) en de retourmatrix (D2:D11), wat als match de waarde uit D6 oplevert.

Een groot voordeel, wat de syntaxis verandert vergeleken met VERT.ZOEKEN, is dat u afzonderlijke matrices voor opzoeken (B2:B11) en retourneren (D2:D11) opgeeft. Met VERT.ZOEKEN zou het argument B2:D11 zijn, gevolgd door de kolomindex (de eerste index is altijd 0, niet 1, dus de vierde kolom heeft index 3) van de retourwaarde. X.ZOEKEN kan door deze methode een matrix met meerdere waardes teruggeven, wat handig is als u informatie uit meerdere tabelkolommen wilt inzien met een zoekactie. In dat geval kan het bereik (retourmatrix) worden opgerekt naar bijvoorbeeld D2:F11, als kolommen E en F zouden bestaan.

Syntaxis X.ZOEKEN

Het verschil in syntaxis is dat de tabel (gegevensbereik) en kolomindex worden vervangen voor de zoekmatrix (lookup_array) en retourmatrix (return_array). In de oude functie ziet een formule er als volgt uit: VERT.ZOEKEN(opzoekwaarde;tabelmatrix;kolomindex) (VLOOKUP (lookup_value, table_array, col_index_num(). In het bovenstaande praktische voorbeeld is dat =VERT.ZOEKEN(F2;B2:D11;3).

In X.ZOEKEN wordt dat X.ZOEKEN(opzoekwaarde;zoekmatrix;retourmatrix) (XLOOKUP(lookup_value, lookup_array, return_array)). In het bovenstaande praktische voorbeeld is dat =X.ZOEKEN(F2;B2:B11;D2:D11).

X.ZOEKEN lost de volgende beperkingen op van VERT.ZOEKEN:

• In een VERT.ZOEKEN-formule wordt standaard een waarde benaderd en geen exacte match gegeven. Gebruikers moeten een vierde argument toevoegen (met ONWAAR) om een precieze match te krijgen. Het is erg makkelijk om dit over het hoofd te zien en niet te beseffen dat VERT.ZOEKEN geen exacte matches oplevert.
• In VERT.ZOEKEN wordt de index van een kolom als argument gebruikt. Wanneer kolommen worden toegevoegd aan de linkerkant van de geïndexeerde kolom, moet dit argument worden opgehoogd met het aantal toegevoegde kolommen. X.ZOEKEN ondersteunt toevoegen of verwijderen van kolommen.
• VERT.ZOEKEN kan niet naar links kijken. Het zoeken gaat altijd vanuit de eerste kolom en richt zich op resultaten op een kolom rechts daarvan. Het is niet mogelijk om waardes naar links op te zoeken, waardoor Excel-gebruikers hun data moeten aanpassen aan de formule, in plaats van andersom.
• Hetzelfde geldt voor zoeken aan het eind van de data: wanneer u de laatste vermelding wilt zien, moet u de volgorde van de gegevens omdraaien.
• Het is niet mogelijk om de volgende grotere waarde te vinden. Bij een match bij benadering kunnen alleen de volgende kleinere waardes worden weergegeven en dan alleen als deze correct gesorteerd zijn.
• Er worden meer cellen opgenomen in het bereik dan nodig zijn. De tabelmatrix dekt alles van de zoekkolom naar de resultatenkolom. Daarmee worden meer cellen meegenomen dan nodig is, wat leidt tot onnodige dataverwerking en verlaagde performance van de werkmap.

Dit artikel is gepubliceerd op 28 augustus 2020 en bijgewerkt op 10 september 2021.