Onder het wetsvoorstel Vifo worden vitale bedrijven en bedrijven met gevoelige informatie onderzocht bij een overname door een buitenlandse, criminele of financieel instabiele partij.
Het demissionaire kabinet heeft het wetsvoorstel Veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames ingediend. Indien het wetsvoorstel door de Tweede en Eerste Kamer wordt aangenomen, zullen bepaalde ‘verwervingsactiviteiten’ met betrekking tot ‘vitale aanbieders’ en ‘ondernemingen die over sensitieve technologie beschikken’ voortaan nog slechts mogen plaatsvinden na groen licht van de overheid.
Geopolitiek
Het introduceren van een ‘veiligheidstoets’, zoals het wetsvoorstel het noemt, is ongetwijfeld aan te merken als een ‘sign of the times’. De bij het wetsvoorstel behorende memorie van toelichting legt uit dat de ‘grondslagen van de Nederlandse economie’ steeds meer ‘verweven raken met geopolitiek’. Sommige staten ‘hanteren daarbij andere regels, normen en waarden dan die waarop de Nederlandse en de internationale (westerse) gemeenschap zijn gestoeld. Hierdoor komt onze nationale veiligheid soms in het geding’.
Daarnaast is er sprake, aldus het kabinet, van een ‘verschuiving van de geopolitieke balans tussen staten’, hetgeen gepaard gaat met een ‘heropleving van machtspolitieke concurrentie tussen staten waarin bedrijven, technologieën, vitale infrastructuur en kennis meer en meer worden ingezet ten behoeve van geopolitieke belangen’.
Veiligheid
Aldus openbaart zich de achtergrond van het wetsvoorstel: de geopolitiek verhardt en sommige staten proberen via het nemen van belangen in bedrijven posities in te nemen of invloed te verwerven die een bedreiging kunnen vormen voor onze nationale veiligheid. Daaronder schaart het kabinet ook ‘strategische afhankelijkheden’ die tot gevolg kunnen hebben dat ons land ‘door een ander land (politiek) onder druk kan worden gezet’.
De memorie van toelichting noemt als voorbeeld het (formeel Nederlandse maar feitelijk Duitse) bedrijf CureVac nv, dat vanwege haar rol in de ontwikkeling van coronavaccins op grote belangstelling van de toenmalige Amerikaanse president Trump mocht rekenen, waarna de Duitse overheid inderhaast – preventief, zou men kunnen zeggen – een belang nam in het bedrijf.
De memorie van toelichting noemt nog andere voorbeelden van overnames die aanleiding vormen voor de introductie van de veiligheidstoets. Een daarvan is de overname van Fox-IT, het Delftse bedrijf dat al lange tijd een cruciale rol speelde bij de beveiliging van Nederlandse staatsgeheimen. Dat bedrijf werd in 2015 door een Brits bedrijf overgenomen, met politieke en maatschappelijke ophef als gevolg.
Toetsing
Het wetsvoorstel onderwerpt ‘verwervingsactiviteiten’ aan voorafgaande toetsing indien ze kunnen leiden tot verandering van zeggenschap in ondernemingen die zich richten op transport van warmte, kernenergie, luchtvervoer, het havengebied, bankwezen, infrastructuur voor de financiële markt, winbare energie en gasopslag. Of indien ze kunnen resulteren in ‘significante invloed’ – een minder hoge lat dan ‘verandering van zeggenschap’ – in bedrijven die beschikken over sensitieve technologie. Daaronder worden militaire goederen verstaan, plus ‘dual use’-goederen (die zowel voor civiele als militaire doeleinden kunnen worden gebruikt).
De feitelijke toetsing lijkt op de gang van zaken bij het concurrentietoezicht door de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Men moet de voorgenomen verwerving eerst aanmelden bij de betreffende autoriteit – in dit geval het Bureau Toetsing Investeringen (BTI) van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat – en mag hangende de procedure niet verder gaan. Als het BTI beslist dat een vergunning nodig is, moet een (mogelijk tijdrovend) vergunningentraject worden doorlopen. De memorie van toelichting vermeldt als verwachting dat er circa dertig meldingen per jaar zullen plaatsvinden. Het aantal ambtenaren dat het BTI gaat vormen, wordt er ook in vermeld: drie (!).
Invoering
Omstreden is het plan om de wet met terugwerkende kracht tot 8 september 2020 in te voeren. Op die datum werd een voorontwerp ter consultatie neergelegd. Het kabinet redeneert dat marktpartijen er vanaf die dag rekening mee moeten hebben gehouden dat de veiligheidstoets er zou komen. Mocht deze wet in, laten we zeggen, 2022 in het Staatsblad belanden, dan hebben de drie ambtenaren van het BTI mogelijk meteen dus een ‘backlog’ te verwerken.
Auteur: Mr. H.L. (Herman) Kaemingk
Dit artikel is verschenen in F&A Actueel 2021, afl. 12.
Geef een antwoord