De Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) is bedoeld om het aantrekkelijker te maken flexwerkers in dienst te nemen, maar lijkt volgens onderzoek van de ABN Amro vaak een tegenovergesteld effect te hebben. Bedrijven ontslaan flexwerkers en zetten zzp’ers in.
Vooral in de aanloop naar de WAB, die net vóór de coronacrisis in werking trad, werden tijdelijke contracten massaal opgezegd. In totaal zijn ruim 77.000 arbeidsrelaties opgezegd als gevolg van de WAB: 5 procent van de 1,5 miljoen tijdelijke contracten. Dat gebeurde in de periode sinds januari 2019, de maand waarin de Eerste Kamer zou stemmen over het wetsvoorstel.
Jongeren, vrouwen en laagopgeleiden hard geraakt
Vooral jongeren werden hard geraakt. Volgens het onderzoek was er een consistente daling van het aantal tijdelijke contracten voor arbeidskrachten in de leeftijd tussen de 15 en 24 tussen november 2019 tot en met april 2020. Ook laagopgeleide flexwerkers zagen hun contracten verdwijnen. Opvallend is ook dat 80 procent van de flexwerkers bij wie het contract beëindigd is, vrouw is. Volgens ABN Amro komt dat omdat ze oververtegenwoordigd zijn in sectoren waar kostenverhogingen minder eenvoudig kunnen worden opgevangen, zoals kinderopvang, thuiszorg, horeca en retail. In die gevallen leiden hogere personeelskosten sneller tot het schrappen van banen.
Flexibele schil al vóór corona aangepast
‘Werkgevers pasten hun flexibele schil aan vooruitlopend op de geschatte kostenverhogingen die de WAB zou veroorzaken,’ zo staat te lezen in het onderzoek. ‘Aansluitend hebben werkgevers dit sinds de invoering van de WAB op 1 januari 2020 deels teruggedraaid toen het effect van de WAB op hun totale kosten en vraag naar diensten duidelijker werd. De hoofdconclusie uit het onderzoek blijft echter dat de WAB op korte termijn het aantal flexibele arbeidsrelaties heeft gereduceerd.’
Uitzendbureaus beëindigen contracten
Door de gedifferentieerde ww-premie, waarbij een lager tarief geldt voor vaste arbeidsrelaties, heeft ertoe geleidt dat bijvoorbeeld uitzendbureaus met een uitdaging kwamen te zitten. Als ze deze hogere premie voor flexwerkers doorberekenen in de tarieven, leidt dat tot een lagere vraag naar arbeidskrachten. Andere opties zijn het loon van werknemers naar beneden bij te stellen of de winstmarge verlagen. Het hogere tarief wordt daarom doorberekend aan de inlener, maar dat zorgt voor een vraagdaling. Omdat uitzendondernemingen ook met de WAB transitievergoeding moet betalen vanaf de eerste werkdag, bleek het kosteneffectief om contracten te beëindigen.
Verschil met andere effecten gefilterd
De onderzoekers erkennen dat de markt onderhevig is geweest aan andere effecten, zoals de coronacrisis, waardoor het verlies van flexcontracten niet per se is terug te voeren naar de WAB. Om het effect van de WAB inzichtelijk te maken zijn deze factoren uit het onderzoek gefilterd, zo meldt de bank. Er werd om die reden een arbeidsmarkt gesimuleerd waarbij de WAB niet werd geïntroduceerd, om het verschil in ontwikkeling van het aantal flexcontracten in beeld te brengen. De opgezegde tijdelijke banen in de werkelijkheid zijn volgens het onderzoek niet aantoonbaar vervangen door vaste contracten.
