Het gaat nog steeds slecht met de financiële situatie van gemeenten. Het afgelopen jaar liet een wat gunstiger beeld zien, maar dat is te danken aan tijdelijke effecten van subsidies en de verkoop van aandelen. Structureel zijn de verwachtingen weinig positief.
Dat blijkt uit de nieuwe jaarcijfers van BDO Accountants & Adviseurs. Ondanks de coronacrisis, was 2020 voor veel gemeentes geen slecht jaar. Dat is volgens het adviesbureau voor een groot deel toe te schrijven aan de verkoop van Eneco-aandelen. Vorig jaar verkochten 44 gemeenten voor een totaal van 4,1 miljard euro deze aandelen. Verder waren er inkomsten uit coronasteun en was er een grotere bijdrage van de jeugdzorg, al jaren een van de uitgavengebieden voor gemeentes waar kosten de pan voor uitrijzen. Ook voor dit jaar is daarvoor extra geld vrijgemaakt.
Structurele problemen
Dat is echter geen reden tot optimisme. Want deze eenmalige meevallers verhullen nu de structurele problemen waar gemeenten mee worstelen. Door onder meer een herverdeling van taken met het Rijk stijgen de kosten en komen per jaar meer gemeentes in het rood terecht. De gemiddelde solvabiliteit van gemeentes daalde en de nettoschuld nam toe. In 2020 was een kentering merkbaar, maar dat lijkt vooral een tijdelijke situatie. Buffers zijn veelal leeg en gemeenten kunnen daardoor onverwachte uitgaven niet meer aan. Een op de vijf gemeenten heeft nu een solvabiliteit onder de kritische grens van 20 procent.
Tekorten drukken op financiën
‘Verdere verschraling van gemeentelijke voorzieningen ligt nog steeds op de loer, terwijl de uitdagingen veel groter worden,’ meldt BDO. ‘De 355 gemeenten verwachten dit jaar gezamenlijk een tekort van één miljard euro.’ De tekorten in het sociaal domein blijven op gemeentelijke financiën drukken. Die stegen vorig jaar met drie miljard euro ten opzichte van een jaar eerder, mede door de komst van de Tozo-subsidie, die bedoeld is om zzp’ers te steunen tijdens de coronacrisis. Het aantal gemeenten waar de kosten uit het sociaal domein voor meer dan de helft van de lasten zorgt is in 2020 verder toegenomen. De kosten per inwoner kwamen in 2019 al uit op 1.493 euro, maar dat kostenplaatje steeg vorig jaar door naar 1.669 euro per inwoner.
‘De financiële situatie van gemeente vraagt om een langetermijnvisie en een structureel gezond financieel beleid,’ zegt Rob Bouman, voorzitter branchegroep Overheid van BDO. ‘De resultaten van 2020 zijn sterk beïnvloed door extra rijksbijdragen voor jeugdzorg, compensatie van de effecten van corona en uitgestelde investeringen. Maar gemeenten hebben behoefte aan een langetermijnvisie en stabiliteit vanuit het landelijke overheidsbeleid.’
