We staan voor een reusachtige opgave. We moeten van het gas af, het stroomnet moet versterkt worden, benzineauto’s moeten naar de schroothoop en zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar wie moet dat betalen?
Ik heb in mijn eerdere bijdragen al verschillende keren betoogd dat ik er niet van overtuigd ben dat we een periode van hardnekkige inflatie tegemoet gaan. Het grote verschil tussen de jaren zeventig van de vorige eeuw en nu is dat de dure energie niet wordt afgewenteld op de bedrijfswinsten. De inflatie mag dan wel omhoog gieren, de lonen komen maar moeizaam van hun plaats. Dit jaar stegen de cao-lonen met nauwelijks 3 procent, terwijl de inflatie meer dan het dubbele is. Nu zal de inflatie wel weer zakken, maar toch. De vraag is niet óf maar hoeveel koopkrachtverlies de werkenden voor hun kiezen zullen krijgen.
Aandeelhouder staat sterk
De positie van de productiefactor kapitaal – de aandeelhouder – is sterker dan hij ooit was. De gevolgen van dure energie en grondstoffen kunnen voor een groot deel naar de consument worden doorgeschoven. Maar dat is niet het enige. De oorlog in Oekraïne heeft de noodzaak van een snelle energietransitie nog eens goed duidelijk gemaakt. Aan die transitie waren we schoorvoetend al begonnen, alleen deden we dat op een domme manier. Duitsland sloot kerncentrales en stopte met steenkool, waardoor het afhankelijk werd van Russisch gas. Nederland stopte met Groningen en sloot kolencentrales. Daardoor nam onze kwetsbaarheid toe.
Zorgwekkende ontwikkeling
Dit alles maakt dat we voor een reusachtige opgave staan. We moeten van het gas af, het stroomnet moet versterkt worden, benzineauto’s moeten naar de schroothoop en zo kan ik nog wel even doorgaan. Het is goed dat dit allemaal gebeurt – beter laat dan nooit – maar het is de vraag wie de rekening gaat betalen. In dit opzicht zie ik een zorgwekkende ontwikkeling. De overheden namen de gevolgen van de coronacrisis voor hun rekening. Dat was noodzakelijk en verstandig. Maar daarmee werd wel een trend gezet. Nu de energieprijzen door het dak gaan, kijken we weer naar de overheid. Of de Staat maar even wil compenseren.
Afvoerputje
Dat geldt ook voor de grote investeringen die de bedrijven moeten doen om te vergroenen. De overheid steekt kolossale bedragen in fondsen om het bedrijfsleven daarbij te helpen. Waarom toch? Het is mij een raadsel waarom de overheid de rekening gaat betalen voor een probleem dat de vervuilers veroorzaken. Deze aanpak zegt iets over de machtsverhoudingen in onze samenleving. De bedrijven komen onder hun rekening uit door te dreigen met opstappen als ze eraan moeten bijdragen. De positie van de overheden is verzwakt waardoor ze als afvoerputje voor de maatschappij gaan fungeren.
Zelfbedrog
Dat is een ongewenste ontwikkeling. Want die overheid: dat zijn wij. We kunnen de overheid wel geld laten lenen om de kosten te financieren, maar dat is zelfbedrog. Uiteindelijk moet er betaald worden en die rekening mag niet naar onze kinderen gaan. Ik zeg het nog een keer: De pijn van dure energie moeten we nu nemen en niet doorschuiven naar onze kinderen.
Auteur: Jaap Koelewijn
Lees hier meer blogs uit de rubriek Economische outlook.
Dit artikel is verschenen in cm: 2022, afl. 4.
