De circulaire economie is geen hype van geitenwollensokkentypes. Circulaire bedrijfsvoering begint noodzakelijk te worden voor organisaties. Wil je toekomstbestendig zijn, dan moet je erop inspelen. Dat stelt journalist Jan Willem Wensink. ‘Veel bedrijven hebben wel gehoord van de circulaire economie, maar weten niet zo goed wat ze ermee moeten.’
Speciaal voor die ondernemers schreef Wensink het boek Eerste circulaire stappen voor mkb’ers. ‘De circulaire economie is al lang geen buzzwoord meer. Maar laten we eerlijk zijn, de overheid heeft de afgelopen jaren geen duidelijk programma neergezet waarmee ondernemers goed aan de slag kunnen. In 2016 is er een forse ambitie uitgesproken dat Nederland in 2050 volledig circulair moet zijn, maar het blijft ongrijpbaar. Wat betekent dat nu precies? Dat heeft onder meer te maken met het uitblijven van duidelijke wet- en regelgeving. De lange kabinetsformatie was ook niet bevorderlijk. Toch neemt het nieuwe kabinet het onderwerp wel heel serieus. Zo wordt de term circulaire economie zes keer genoemd in het coalitieakkoord en maakt circulariteit nu deel uit van de aangescherpte klimaatdoelen. Er wordt gewerkt aan een nieuw uitvoeringsprogramma voor de circulaire economie.’
Niet afwachten
Al in 2030 moet Nederland vijftig procent minder primaire grondstoffen gebruiken en dus is haast geboden om de circulaire economie vorm te geven. ‘2030 is over ruim zeven jaar en dus moet er echt iets gebeuren. Het Planbureau voor de Leefomgeving en de Sociaal Economische Raad dringen daar ook op aan. Er ontstaat het gevoel van urgentie er dat je er als organisatie mee aan de slag moet. Circulaire bedrijfsvoering is alleen niet iets dat je even opzet in een paar maanden. Dat duurt jaren. Afwachten heeft geen zin, want dan loop je het risico dat je concurrenten je links- of rechtsom voorbijstreven. Daarbij speelt ook mee dat overheden steeds meer circulair inkopen en eisen gaan stellen aan je diensten en producten.’
Cirkel sluiten
Maar waar begin je als je als organisatie nog heel lineair werkt? Begin klein, is het credo van Wensink. ‘Pak er één onderdeel uit of ga er als afdeling mee aan de slag om te begrijpen hoe het werkt. Zoek uit waar de verspilling zit in je organisatie. Kun je je afvalstromen beperken en hergebruik mogelijk maken? Kun je circulair inkopen? Als je producten maakt, kun je die dan in bezit houden en daar diensten omheen bouwen? Zodat je spullen niet alleen verkoopt en de gebruiker ze daarna weggooit en jij weer nieuwe producten maakt. Dat is de oude manier van werken. Het gaat erom dat je de cirkel van grondstoffen en materialen daadwerkelijk sluit.’
Circulair ondernemen is niet iets dat je als organisatie alleen op kunt pakken. ‘Dat kun je alleen maar doen in een netwerk. Je hebt de samenwerking nodig met de supply chain waarin je acteert. Je moet een vorm van systeemdenken ontwikkelen, waarin je met de andere partners in de keten een kringloop kunt organiseren. Daaruit kunnen besparingen en nieuwe diensten en businessmodellen voortkomen.’
Ander verhaal
Het is volgens Wensink van belang dat alle geledingen in een organisatie meegaan in de transitie naar circulariteit. ‘Zo moet de marketingafdeling niet alleen meer gericht zijn op het zo snel mogelijk verkopen van producten. Het gaat er ook om dat je duidelijk maakt hoe je werkt en aangeeft welke positie je inneemt in de kringloop. Dat je je producten langdurig van waarde houdt en zo verspilling en energieverlies beperkt. Dat is een heel ander verhaal dan simpelweg je producten verkopen om die vervolgens nooit weer te zien.’
Afhankelijkheid
‘De milieueisen dwingen organisaties om ermee bezig te gaan,’ stelt de auteur. ‘Daarbij speelt ook dat als gevolg van de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne de leveringszekerheid van grondstoffen en materialen veel slechter is dan voorheen. Als organisatie moet je dus goed kijken hoe afhankelijk je bent van grondstoffen, materialen en halffabricaten. Kun je die halffabricaten zelf maken of van ketenpartners betrekken? Of zorgen voor meer en beter hergebruik?’
Ook spelen de maatschappelijke verwachtingen en hoe je werknemers aankijken tegen je organisatie een rol. ‘Steeds meer hoor en lees je dat werknemers geen rommelbanen meer willen. Ze willen werken bij werkgevers die zich maatschappelijk verantwoord opstellen. Er is een beweging naar circulariteit, die langzaam op gang komt. Het is een ultiem doel en ook een middel om je organisatie economisch slimmer te runnen.’
Toegankelijker maken
Het is Wensinks streven om de circulaire economie toegankelijker te maken voor een breed publiek. ‘De duurzaamheidsjacht mag best wat vrolijker en minder in-crowd. Er is een bepaalde groep die het onderwerp fanatiek oppakt en een sterke focus heeft op energiebesparing. Maar het is ook een vrij besloten wereld. Het moet meer open en duidelijk worden. Circulariteit is eigenlijk een kwestie van slimme strategie. Het mes snijdt aan twee kanten als je het goed aanpakt. Bovendien laat je als organisatie zien dat je maatschappelijke verantwoordelijkheid wilt nemen en maak je je bedrijf toekomstbestendig. Tegenwoordig wil je niet bekendstaan als verspillende organisatie.’
Sturende invloed
Wensink ziet de toekomst van de circulaire economie hoopvol in, ondanks dat het nog niet volledig leeft. ‘Het punt is dat het pas echt gaat lopen als er meer sturende invloed en drang vanuit de overheid komt. Dat er maatregelen komen om circulariteit vorm te geven. Er zijn al meer subsidies om circulair en duurzaam ondernemen te stimuleren. En er zijn meer CO2-heffingen op komst die organisaties dwingen om stappen te zetten. 2030 lijkt nog ver weg, maar is eigenlijk heel dichtbij. Voorkom dat je last-minute de boel nog om moet gooien, want dat gaat je niet lukken.’
Boek: Eerste circulaire stappen voor mkb’ers
De vraag is niet óf je als ondernemer stappen moet zetten om je bedrijf circulair en toekomstbestendig te maken. De vraag is vooral wanneer je ermee begint. Aan de nogal vrijblijvende regelgeving van de afgelopen jaren is een einde gekomen. Nationaal en Europees beleid duwen de markt naar circulariteit.
Een groeiende groep bewuste consumenten en afnemers dringt aan op verantwoorde bedrijfsvoering. Wie niet op tijd aanhaakt, fietst al gauw ver achter de kopgroep. Afwachten is geen optie meer.
De circulaire economie draait om slim en duurzaam hergebruik van grondstoffen, materialen en producten. Dat leidt tot nieuwe diensten, kostenbesparing en betere leveringszekerheid. En tot fors minder verspilling en vervuiling.
Dit boek legt de circulaire principes uit en helpt je om zelf de eerste circulaire stappen te zetten. Begin klein. Het is vooral een kwestie van doen. Er zijn al veel mooie initiatieven en businesscases. De circulaire economie is zo volkomen logisch dat je je afvraagt waarom we er niet veel eerder mee zijn begonnen.
