De arbeidsmarkt kampt met een grote vraag vanuit werkgevers. Dit wordt deels veroorzaakt door effecten van de pandemie, maar ook door de krimpende beroepsbevolking met de verdere vergrijzing. Werkgevers en politiek hebben een aantal ideeën over de aanpak van deze krapte, die de komende tijd verder moeten worden uitgewerkt. Cm: zet vijf hoofdlijnen op een rij.
De arbeidskrapte neemt de komende jaren door verdere vergrijzing alleen maar toe. De komende decennia krimpt de markt met 1 miljoen mensen. Verder staat de markt onder druk door toenemend (langdurig) verzuim als gevolg van de pandemie, door mensen die ziek thuis zitten, maar ook door de toename van burn-outs. Het kabinet werkt aan een breed palet aan maatregelen, die ruwweg onder drie pijlers zijn te verdelen: het verminderen van de vraag, het vergroten van het aanbod en het verbeteren van de aansluiting van vraag en aanbod.
Het kabinet presenteert een plan om die krapte aan te pakken. Werkgevers denken ondertussen ook na over hoe de krapte op korte (corona) en lange termijn (opleiding) aangepakt kan worden. ‘Het kabinet onderkent de urgentie en treft zelf een aantal maatregelen, zoals het stimuleren van technologie en innovatie, het verbeteren van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en het stimuleren van een leven lang ontwikkeling,’ schrijven VNO-NCW en MKB-Nederland.
Financieel stimuleren
Het vorige kabinet kondigde al aan meer in te zetten op het stimuleren van deeltijders om meer te werken, onder meer door kinderopvang niet meer inkomensafhankelijk te maken, zodat de prikkel om meer te werken niet wordt weggenomen door stijgende opvangkosten. Ook wordt het minimumloon de komende jaren verhoogd, moet de belastingdruk voor werkenden omlaag en moet de marginale druk omlaag.
Opleiding en scholing
Het tekort aan docenten wordt steeds nijpender en dat is een groot probleem omdat de arbeidsmarkt van morgen nu wordt opgebouwd. Volgende week komt de onderwijsminister daarom met een plan van aanpak om het tekort aan leraren aan te pakken. Hierbij is het ook belangrijk dat vaardigheden die jonge werknemers krijgen vanuit de opleiding en de vaardigheden die de markt vraagt beter op elkaar aansluiten. Het plan van het kabinet richt zich voornamelijk op de beroepsopleiding om dit gat te verkleinen.
Ook zegt het kabinet op het voortgezet onderwijs harder in te willen zetten op digitale geletterdheid. ‘Aansluitend op het coalitieakkoord gaat het kabinet duidelijker aangeven wat er van scholen verwacht wordt. Er wordt gestreefd naar geactualiseerde kerndoelen op digitale vaardigheden voor het primair onderwijs en de onderbouw van het voorgezet onderwijs in 2025.’ Ook wordt er doorgewerkt aan WW-scholingsbudgetten, STAP- en SLIM-budget, loopbaanpaden in kraptesectoren, en blijft de banenafspraak een belangrijk instrument.
Arbeidspotentieel benutten
Een half miljoen deeltijders wil meer werken, zo staat onder meer te lezen in een recent rapport van DNB. Verder zijn er langdurige en kortlopende werklozen en volgens het CBS is er een totaal onbenut potentieel van 1,1 miljoen mensen. Werkgevers pleiten voor het afschaffen van WW-boete, meer-uren-bonussen en risico’s voor werkgevers verlagen om dit potentieel beter te benutten.
De overheid start nu de coronacrisis hopelijk achter ons ligt pilots om de adviezen die de werkgroep IBO Deeltijdwerk gaf te testen. De minister van Sociale Zaken komt snel met een concrete plan van aanpak. Ook wordt er ingezet op de financiële stimulans en onderzoekt het kabinet de haken en ogen van een eventuele voltijdsbonus.
Automatisering en robotisering
Onlangs stelde econoom en journalist Matthijs Bouman op de Nationale Controllersdag dat robotisering ene goede manier is om arbeidskrapte aan te pakken. ‘We zijn alleen maar harder gaan werken, maar niet slimmer,’ merkte hij op. Met bijvoorbeeld RPA worden werknemers ondersteund door softwarerobots om repetitieve taken weg te nemen en de werkdruk te verlagen. VNO-NCW en MKB-Nederland adviseren de overheid hier meer op in te zetten, met het aanbieden van meer kennis over digitalisering en bijvoorbeeld om meer investeringen in technologie te subsidiëren.
Het kabinet zegt in te willen zetten op arbeidsbesparende technologieën als augmented reality, robotica en spraakherkenning. ‘Ook kunnen technologieën zoals tools voor hybride werken en exoskeletten de arbeidsmarkt toegankelijker maken. Dit is bijvoorbeeld nuttig voor mensen met een beperking en het kan de regionale mismatch verminderen.’
Arbeidsmigratie
Volgens de ondernemersorganisaties is arbeidsmigratie voor diverse sectoren wel degelijk een oplossing voor de krapte, bijvoorbeeld in de land- en tuinbouw. Ook de overheid ziet hier kansen in arbeidsmigratie van buiten de EU om de krapte aan te pakken, met uitzondering van kennismigratie. De organisaties stellen dat het kabinet werk zou moeten maken van het advies van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten uit 2020 en daar regelgeving uit moet volgen. Het kabinet geeft daaraan gehoor en overlegt met stakeholders over de implementatie van deze bescherming. Om misstanden te voorkomen moeten arbeidsmigranten minder afhankelijk zijn van uitzendbureaus en moeten deze beter gecontroleerd worden op uitbuiting. Ook huisvesting en zorgverzekering van arbeidsmigranten moeten beter worden geregeld.
