De mens is ooit met compliance begonnen om risico’s tegen te gaan. Inmiddels is het middel zijn doel voorbijgestreefd en is compliance uitgegroeid tot een onwerkbaar gedrocht. ‘We hebben een grote, mooie fluwelen mantel over compliance heen gelegd, want we zijn doodsbang voor haar.’
Godzilla. Een geschubd vuurspuwend mormel dat de steden van Japan terroriseert. Frappant genoeg is het een fenomeen dat ook de (business) controller moet tackelen, zij het in een andere vorm. Sylvie Bleker-Van Eyk, Senior Director bij PwC Nederland Forensic Services en spreker op de Collegereeks Risk & Compliance, waarschuwt de finance professional. ‘We hebben allemaal Godzilla’s om ons heen. Stiekem weten we dat Godzilla de hele tijd om ons heen loopt. Maar ja, we zijn zo bang, we durven niet te kijken. We weten ook niet hoe we Godzilla kunnen vermoorden. Compliance is een groot monster dat we zelf gebouwd hebben.’
De oorsprong van Bleker-Van Eyks troetelmonster ligt niet in een radioactief vat in Japan. De obsessieve drang om een wirwar van verstikkende regelgeving te behagen is de voornaamste oorzaak van het gedrocht. ‘We zijn ooit begonnen met compliance om risico’s tegen te gaan. Dan gebeurt er iets, gooien we er beleid en wet- en regelgeving overheen. Dat gebeurt nogal veel in onze wereld. Voordat je het weet, ontstaat er een enorme stapel beleid. Niemand weet meer waar het over gaat, laat staan dat het beleid op een duidelijke en goede wijze in het bedrijf is geïmplementeerd.’
>> Lees ook: Steven Schuit legt uit waarom cultuur het grootste risico voor een onderneming is
Legal mumbo jumbo
Het angstzweet loopt over de rug van de mensen die de business juist groot maken: de werkvloer. Bleker-Van Eyk: ‘Het ergste van Godzilla: ze zijn zo bang dat ze iedere wet- en regelgeving die ze opgelegd krijgen bij compliance doorvertalen naar de werkvloer. Alles is onleesbaar geschreven in legal mumbo jumbo. Op de werkvloer weet niemand meer waar ze staan. Ze hebben géén idee. Vervolgens doen ze maar wat ze altijd doen, want dat is ‘goed’. Zo krijg je dus compliance dat een groot monster wordt, op zichzelf staat en geen link meer heeft met wat er écht op de werkvloer gebeurt.’
De hoogleraar signaleert het compliance-monster voornamelijk bij banken, maar ziet het ook bij bedrijven in de industrie. ‘Als ze beginnen, gaan ze allemaal regeltjes opleggen aan de werkvloer. Terwijl het natuurlijk omgekeerd moet. Je moet kijken wat de werkvloer doet, wat de natural language is en hoe je dat vertaalt naar het kader van regels. Ik ga niet de regels vertalen naar de werkvloer. Ik ga wat de werkvloer doet naar compliance brengen en zeg: kader dat in. Alsjeblieft, in de taal die wij begrijpen. Het is allemaal gemaakt om het basisproces te faciliteren. Dit klinkt heel eng, maar het is echt waar.’
>> Lees ook: Leen Paape: ‘Slaap een nachtje voordat je beslist’
‘Managers creëren hun eigen monsters’
In de ogen van Bleker-Van Eyk voeden managers het gedrocht en parasiteren tegelijkertijd op het succes van de business. ‘Alle waterhoofden, die voor zichzelf zijn gaan leven, hun eigen monsters creëren en ook nog veel betaald krijgen, zijn er eigenlijk ooit alleen maar bedacht om het primaire proces te faciliteren. Als je dat naar een lichaam vertaalt, heb je een soort afgrijselijk waterhoofd wat ontzettend veel geld verbrast en eigenlijk heel hard drukt op het primaire proces waar het geld eigenlijk verdiend wordt.’
Het MT heeft beperkt zicht op het compliance-monster. ‘Als de top wakker wordt, ziet het helemaal geen Godzilla. We hebben een grote, mooie fluwelen mantel over Godzilla heen gelegd, want we zijn doodsbang voor haar. Op die mantel staat ‘in control’, op die mantel staat ‘compliance’. Dat kan helemaal niet kloppen, maar dat weten ze. Ze weten ook dat ze Godzilla niet dood kunnen steken.’
‘Als je dat doet en de mantel eraf haalt, dan ben je binnen twee minuten failliet,’ vervolgt Bleker-Van Eyk. ‘De beurs zakt ineen, niemand vertrouwt je meer en je bent je in control en compliance kwijt. De slimme manager moet beginnen met langzaam Godzilla af te bouwen. Vanuit de business beginnen in te kaderen en blijf vooral in de businesstaal. Dan worden de eisen hoger, maar wel duidelijk. Het businessproces wordt daarmee niet aangetast, maar verbeterd en ingekaderd. Godzilla wordt steeds minder.’
>> Lees ook: Wat zijn de verantwoordelijkheden van een financial eigenlijk?
Darwinisme van de organisatie
De winstbeluste toplaag voelt zich gesterkt door hebzucht en verliest daarbij de menselijkheid binnen een organisatie uit het oog. ‘We zijn mensen met elkaar. In een organisatie doen we samen wat, omdat we dat niet alleen kunnen. Dat is het mooiste in het leven. Ik noem dat het Darwinisme van de organisatie. Een organisatie is een groep mensen die samen iets doen wat ze niet alleen kunnen. Het lijkt nu alsof iedereen zijn eigen universum creëert. Aan het hoofd staan aliens, zo noem ik ze maar even, en dat zijn vaak managers. Managers creëren compliance, omdat ze het allemaal niet zo goed begrijpen. Ze willen vooral veilig zijn. Mensen verstenen door Godzilla. Dat is niet de bedoeling van je onderneming.‘
Sylvie Bleker-Van Eyk zet zich in om als een compliance-TomTom de weg naar verlossing van Godzilla tonen. ‘Een controller moet gewoon door mij een minuut terug worden getrokken naar de realiteit van iedere dag. Hij moet namelijk weten dat hij alleen maar hoeft te controleren of het primaire proces goed gaat. Dan ziet hij dat het primaire proces heel erg onder druk staat door die hele top daarboven. Die top is een omgekeerde piramide geworden. Nou, dat is wankel, hè.’
Inmiddels wordt de moderne controller een bulk aan competenties toegedicht. Businesspartner, data analyst, in sommige gevallen zelfs een veredelde hr-manager. De hoogleraar Compliance wil nog een rol toevoegen: monstermoordenaar. ‘De controller moet kijken of de benodigde kaders aangebracht zijn en checken of er binnen die kaders gewerkt wordt. De controller moet niet meegezogen worden in dat compliance-ding en alles gaan afvinken. Anders komt hij nergens meer aan toe. Hoe hoger de berg, hoe meer je afvinkt. Als je meer afvinkt, heb je geen tijd meer om na te denken over de kern van het waarom. Als de controller te veel te controleren krijgt, kan hij niet meer vragen waarom. Als je dat niet begrijpt, weet je dat je met Godzilla te maken hebt. De controller is niet dom.’
Niet op iedere straathoek verkeersborden plaatsen
De complexiteit ontstijgen blijft uiteindelijk key bij compliance. Wij zijn er namelijk niet voor compliance, compliance is er voor ons. ‘Compliance heeft maar één reden van bestaan: ervoor zorgen dat de kerndoelstellingen van de organisatie op een veilige wijze kunnen worden verwezenlijkt. Meer doelstellingen heeft compliance niet. Compliance zorgt ervoor dat je je helmpje en je kniebeschermertjes op hebt en je zo’n leuk fietstochtje kunt maken. Compliance is er niet om ook overal op iedere hoek van de weg verkeersborden neer te zetten, omdat er misschien iets zou kunnen gebeuren. Er gebeurt altijd iets in het leven. Als je alles dichttimmert, krijgen mensen geen lucht meer.‘
Auteur: Sylvie Bleker-Van Eyk
Collegereeks Risk & Compliance
De collegereeks Risk & Compliance, met Sylvie Bleker-Van Eyk als een van de docenten, met een zeer interactief karakter, bestrijkt in een kort tijdsbestek zes actuele thema’s op het gebied van risicomanagement en compliance. Naast actuele kennis, geven hoogleraren van Nyenrode Business Universiteit en andere experts ook praktische handvatten, zodat u de opgedane kennis kunt vertalen naar uw dagelijkse werk. Tijdens deze collegereeks is de vertaling van theorie naar praktijk een belangrijke leidraad, eveneens wat u kunt leren van business failures.
