Nu we in de VUCA-wereld niet meer zo gemakkelijk kunnen teruggrijpen op het verleden zullen financials vaker moeten leunen op anderen. Cijfers uit het verleden zeggen niet meer per se iets over de toekomst. Daar moeten ook financials mee om leren gaan. Maar een beetje onzekerheid is niet per se slecht, zegt gedragsdeskundige Jacqueline Brassey (McKinsey/VU Amsterdam). Het houdt je scherp!

‘Er wordt in de boardroom veel geleund op de financiële afdeling. Die heeft toch ‘de waarheid in pacht’, de cijfers op orde. Dat geeft veel druk. Maar je kunt niet meer zo makkelijk teruggrijpen op cijfers uit het verleden. Er verandert te veel en het gaat te snel,’ betoogt Jacqueline Brassey, auteur van het boek Autenthiek zelfvertrouwen. ‘Daar komt een heel andere dynamiek bij kijken. Maar een beetje onzekerheid is zeker niet slecht. Onzekerheid houdt je scherp. Te veel zekerheid en te veel zelfvertrouwen kunnen ervoor zorgen dat je je biases niet herkent en dat je fouten maakt, want je vertrouwt daarmee veel te veel op wat je al weet en op wat je denkt dat je weet. Zodat je soms vergeet dat je in een nieuwe situatie zit en dat je scherp moet blijven en anderen moet vragen om input.’

Inclusie vraagt om moed

‘Want al heb je als financial alle checks en balances op orde. Je hebt meerdere bronnen nodig,’ zegt Brassey. ‘Je kunt niet meer alleen blindvaren op wat je vroeger wist. We hebben nu voor het eerst 5 generaties op de werkplek. Iedere generatie heeft zijn eigen rugzak die hij meeneemt. Dat maakt het lastig om tot elkaar te komen. Inclusie vraagt ook om moed. Want het vereist moed om te zeggen dat je niet altijd het antwoord weet. Waar vroeger de systemen de antwoorden gaven, geven ze dat nu niet meer altijd. En in een riskcultuur heb je enerzijds wel de data die patronen laat zien, maar je moet ook de gedragskant bekijken, die vaak onterecht de softe kant genoemd wordt. Wat gebeurt er in de omgeving?’

Controle en duidelijkheid

‘Mensen hebben graag controle en duidelijkheid. Maar dat is er niet altijd. In een riskcultuur is er druk op de ketel, er is meer dan één antwoord mogelijk, er is onzekerheid. Mensen gaan dan op zoek naar controle en duidelijkheid. En dan houden we bij voorkeur vast aan wat we al weten. Onzekerheid echter, zorgt ervoor dat we niet alleen daarnaar kijken, maar dat we ook blijven zoeken naar andere antwoorden. In een financiële omgeving is dat natuurlijk super van belang. Want je moet vermijden dat je roekeloos beslissingen gaat nemen. De impact is dan veel groter.’

‘Je kunt leren om van extreme onzekerheid op te schuiven naar positieve onzekerheid. Dat heet emotionele flexibiliteit’

Ongezonde onzekerheid

Onzekerheid is dus helemaal prima. Dat is anders voor de tegenhanger ervan: ongezonde onzekerheid. ‘Onzekerheid is ongezond als het je in de weg gaat staan. Als het je levensvreugde in de weg gaat staan. Dan staat het ook in de weg van je goed voelen en goed presteren.’

Het verschil tussen extreme onzekerheid en een beetje onzeker zijn legt Brassey uit met een simpel voorbeeld. ‘Iets spannend vinden, maar je wel oké voelen is bijvoorbeeld als je leert fietsen. Je hebt zijwieltjes of je ouders lopen met je mee. Je vindt het spannend, maar je weet dat als het misgaat, je wordt opgevangen. Het is spannend, maar ook positief. Terwijl als het onzeker is en je echt bang bent, dan kom je niet tot je recht. Dat heb ik zelf ook meegemaakt. Je bent bang voor wat er gaat gebeuren als je iets zegt en daardoor voel je je opgesloten. Op een gegeven moment ga je merken dat je niet meer uit de verf komt omdat je verstijft. Je kan het fysiek voelen, je kan het mentaal voelen en als het heel lang duurt ga je het ook voelen aan je levensvreugde.’

Emotionele flexibiliteit

Het is heel normaal om het spannend te vinden als je nieuwe dingen leert. Brassey: ‘In de huidige wereld moeten we vaak uit onze comfort zone, dat is ook spannend. En het is ook niet altijd leuk. Maar als dat te lang duurt, dan kan je merken dat je je fysiek gewoon minder fijn voelt. Je voelt dat je niet meer tot je recht komt. Terwijl als je positieve spanning ervaart, dat zet je aan tot succes. Examenvrees kan extreem zijn, zodat je helemaal dichtslaat, maar het kan je ook scherp maken. Het verschil is dat als je weet dat het ook positief kan zijn, het ervoor zorgt dat je beter kan presteren.

Je kunt leren om van extreme onzekerheid op te schuiven naar positieve onzekerheid. Dat zijn vaardigheden die je kunt leren. Dat heet emotionele flexibiliteit.’

Purpose wordt belangrijker

‘Wat emotionele flexibiliteit mij heeft gebracht, is de moed om werk te kiezen wat echt bij mij past,’ vertelt Brassey. ‘En ik hoop dat andere mensen dat er ook uithalen. Steeds meer mensen gaan kiezen wat hun purpose is, wat zij belangrijk vinden in het leven. Daarmee durven ze ook te kiezen voor bedrijven die passen bij wat zij belangrijk vinden. Bedrijven die daar niet voor openstaan gaan mensen verliezen. Talenten die dat wel belangrijk vinden. Dat zie je meer gebeuren bij de jongere generatie.’

Wanneer moet je hiermee aan de slag?

Hoe herken je ongezonde onzekerheid bij jezelf? ‘Het begint heel erg met begrijpen en weten wat belangrijk voor jou is. Als jij de ambitie hebt om een bepaalde rol te gaan vervullen in de toekomst. En je weet dat je daarvoor bepaalde vaardigheden moet hebben, dan moet je die dingen gaan oefenen. en deze dingen doen. Taken naar je toetrekken. Maar als je merkt dat je in de praktijk nooit de kans waarneemt om dat te doen, je vermijdt het en je weet eigenlijk niet waarom. Dan is er werk aan de winkel. Als jij het prima vindt hoe jij nu je leven leidt, is er geen probleem. Dan heb je ook helemaal geen reden om hierover na te denken. Maar als jij A wilt, maar je doet altijd B, denk dan eens na over waarom dat zo is. Wat is dat dan en kun je daar iets mee? Dat is mogelijk een vermijdingsgedrag. Daar kun je zelf eens over reflecteren.’

Veilige cultuur

Onzekerheid kan zich op verschillende manieren uiten, aldus de gedragsexpert. Het kan een fysieke uiting hebben, het kan iets in je gedachten zijn, het kan gedrag zijn. ‘Wees daarover eerlijk tegen jezelf. Daar kun je dan zelf aan werken. Of als je denkt dat je het niet alleen kan, kun je er samen met een coach mee aan de slag. Je kunt ook als leidinggevende naar dit onderwerp kijken, wetende dat een hoog percentage mensen er toch stiekem mee zit. Als leidinggevende zie je dat niet altijd.’

Hoe kun je dan mensen helpen die onzeker zijn? ‘Misschien kun je ze verder helpen door ze met een coach te laten werken, of er in ieder geval voor te zorgen dat je de veiligheid creëert in een team. Zodat mensen fouten kunnen maken, durven te zeggen wat ze willen en waar ze het gevoel hebben dat ze zichzelf kunnen zijn. Het grootste compliment wat ik zelf ervaar is als mensen veilig iets durven te delen. Ook feedback naar mij toe. Wat soms heel confronterend is. Iets wat ik niet goed doe, dat vind ik nooit leuk om te horen. Maar als mensen dat toch doen, is dat een heel positief teken. Dan voelen ze zich veilig.‘

Wees eerlijk naar jezelf

‘Onzekerheid kan heel veel verschillende uitingen hebben,’ vervolgt Brassey. ‘Aan de ene kant dat vastlopen, aan de andere kant iets doen wat je eigenlijk niet wil. Het gaat heel erg over: eerlijk zijn naar jezelf. Kan ik bepaalde dingen niet die ik eigenlijk wel belangrijk vind? Is dat omdat ik niet goed heb nagedacht, omdat ik eigenlijk dingen vermijd? En nu ik het wel weet, doe ik het wel? Dan is er niets aan de hand. Maar dat heeft met bewustwording te maken. Bewustwording is de kern van het hele verhaal. Bewustwording over wat belangrijk voor je is. En vanaf dat moment kan een beetje onzekerheid je verder helpen!’

Volg CMWeb op LinkedIn!