Het kabinet blijft zich inzetten voor het verkleinen van de verschillen tussen zzp’ers en werknemers in vaste dienst. Een nieuwe wet moet werkgevers de duidelijkheid bieden die tot nu toe is uitgebleven met tools als de webmodule om de arbeidsrelatie vast te stellen.
Daarom moet verduidelijkt worden wat de gezagsverhouding precies inhoudt. De wetgeving moet in 2024 worden aangeboden aan de Tweede Kamer, na een consultatie komende zomer. De nieuwe wet zou na goedkeuring door beide Kamers in 2025 van kracht kunnen gaan. Ook betekent dit dat het handhavingsmoratorium om schijnzelfstandigheid aan te pakken per 1 januari 2025 van de baan zou moeten zijn.
Organisatorisch ingebed
In de oorspronkelijke wet wordt wat gezag betreft uitgegaan van instructies en het houden van toezicht, maar dat is complexer geworden met technologische ontwikkelingen. Daarom gaat de nieuwe wet uit van een dienstbetrekking als gezag ‘organisatorisch is ingebed’ bij de werkgever. Daarbij lijken minister Van Gennip en staatssecretaris Van Rij in te spelen op recente rechtszaken van vakbonden tegen technologieplatforms.
App is manager
In recente rechtszaken gingen platformbedrijven ervanuit dat bijvoorbeeld bezorgers die wel of geen klussen aannemen zelfstandige ondernemers zijn. De rechtbank zag dat, ook in hoger beroep, anders, mede omdat het algoritme de rol van de manager overneemt: zzp’ers staan onder het gezag van een app die taken beschikbaar stelt. Dat werd bijvoorbeeld duidelijk in de zaak tegen Uber. De rechtbank wijst erop dat chauffeurs via de app een beoordeling krijgen, wat invloed heeft op hun toegang tot het platform. Een lage beoordeling kan leiden tot verwijdering van het platform. De app is daarmee de facto een manager en een chauffeur is vanwege deze gezagsrol geen zelfstandige ondernemer.
Gezagsrol belangrijker
In een uitspraak tegen in een zaak van vakbond FNV tegen maatijdbezorger Deliveroo, die helemaal tot aan de Hoge Raad werd gevoerd, kwam de advocaat-generaal van het hoogste gerechtshof met een soortgelijke analyse: het algoritme neemt de gezagsrol over. In de nieuwe wet wordt dat verduidelijkt en dat moet beter uitleggen wanneer er sprake is van een dienstverband, schrijven de minister van sociale zaken en de staatssecretaris van financiën. ‘Deze drie hoofdelementen (materieel gezag, inbedding van het werk en zelfstandig ondernemerschap) structureren voor de praktijk de open norm van ‘werken in dienst van’. Deze hoofdelementen worden de komende tijd verder ingevuld en uitgewerkt.’ De uitspraak van de Hoge Raad volgt binnenkort, maar Deliveroo wacht die niet af en kondigde eerder dit jaar aan zich terug te trekken uit Nederland.
Indicatie van dienstverband
Ook is er straks sprake van een mogelijke arbeidsovereenkomst gekoppeld aan een uurtarief. Daarbij richt de wetgever zich vooral op werkenden met een minder goede onderhandelingspositie. Er wordt nog onderzocht of en hoe een uurtarief een indicatie van een rechtsvermoeden van een dienstverband eruit ziet.
Handhaving bestrijding schijnzelfstandigheid
Momenteel is er een handhavingsmoratorium op regelgeving die schijnzelfstandigheid moet voorkomen. Rutte III heeft dit hete hangijzer voor zich uitgeschoven, omdat er nog veel onduidelijkheden bestonden over hoe het nu verder moest met de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelatie (DBA). Volgens het CBS neemt het aantal zzp’ers in Nederland toe. FNV benadrukt dat het moratorium betekent dat werkgevers premies en werkgeverslasten ontwijken, waardoor zaken als arbeidsongeschiktheid en pensioen niet geregeld zijn voor 1,2 miljoen werkenden.
