In tijden van chaos en grote verandering zijn we geneigd om in onze veilige comfortzone te blijven zitten. Maar zo groeien we niet en zijn we niet beter in staat om met transitie om te gaan, waardoor we juist op termijn in een persoonlijke crisis belanden. Doctor in de psychologie Elke Geraerts pleit ervoor dat we bewuster kijken naar onze doelen en ons minder laten afleiden in een samenleving waar we overstelpt worden met push-berichten, agenda-notificaties en andere meldingen. Dat vereist dat we anders omgaan met ons brein; dat we meer reflecteren en bewuster acties ondernemen.
‘Ons brein wordt voor een groot deel geleid door prikkels die nu op ons af komen met technologie en infobesitas. Daardoor blijven we aan de oppervlakte leven in plaats van de diepte te zoeken in ons werk,’ zegt Geraerts, auteur, doctor, ceo, en spreker op de Nationale Controllersdag 2023 op 15 juni. ‘We pakken nauwelijks nog ergens de tijd voor, laat staan dat we de tijd nemen om ons bewust af te vragen: waar wil ik naartoe? Bedrijven hebben mission statements, maar mensen bijna nooit.’
De tijden van overvloed zijn misschien voorbij, oppert Geraerts. Met het jagen op constante economische groei heeft de samenleving zich in de knel gebracht, niet in de minste plaats wat betreft het klimaat. Dat betekent dat we andere keuzes moeten maken. ‘We zijn decennia best verwend geweest als generatie waar alles redelijk op wieltjes liep.’ Er waren natuurlijk ook wel uitdagingen, maar structureel was alles stabiel en relatief simpel. ‘Maar nu stapelen de crises zich op. Eerst een biologische, nu een geopolitieke en ecologische problemen zijn ook niet ver weg, dus je ziet dat mensen blijven hangen in weerstand, chaos en passiviteit.’
Lees ook: Econoom Mathijs Bouman: ‘Als de rente stijgt, kun je zien wie er kan zwemmen’
Nationale Controllersdag 2023
De Nationale Controllersdag op donderdag 15 juni is hét event voor controllers en andere financials om inspiratie en kennis op te doen. De maatschappelijke turbulentie en de actuele ontwikkelingen rondom duurzaamheid en digitalisering resoneren door in organisaties. Dat zorgt voor veranderingen en innovaties, maar ook voor onzekerheden en hard werken. Eén ding is zeker, u kunt daar als financial een belangrijke verbindende rol in spelen! Meld u hier aan.
Omgaan met de storm
In tijden van crisis en grote verandering is het belangrijk dat we ons niet laten leiden door de waan van de dag, maar bewust kijken naar wat de veranderingen zijn en hoe we daarop inspelen. ‘Omdat we minder de tijd nemen, ga je als het ware op de automatische piloot. Dat levert je weinig op als mens. Het is wel enigszins makkelijker om op de automatische piloot mee te gaan met de massa, maar uiteindelijk word je daar zelf niet gelukkiger, productiever of energieker van.’
Mensen gaan in stormachtige tijden liever op die comfortabel aanvoelende spaarstand, ‘maar misschien passeert de storm niet meer. Als dit het voortaan gewoon is, dan moeten we toe naar een mindset die bewust openstaat om op constante verandering te reageren. Dat vergt een brein dat niet geleid wordt door oppervlakkige prikkels en afleiding, maar sterk in staat is om de diepte in te gaan. Dat het aandurft om met complexiteit om te gaan.’
Investeren in verbinding
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe doe je dat? ‘Je kunt je brein trainen meer bewust te zijn door meer te reflecteren, meer stil te staan bij hoe we voelen en wat we denken, kijken waar we naartoe gaan. En hoe we kunnen resetten en nadenken hoe we ons kunnen focussen op datgene wat er echt toe doet. Maar ook hoe we ons kunnen ontfocussen: de tijd nemen om dingen in perspectief te plaatsen.’ Met dat laatste doelt ze ook op het kijken naar je persoonlijke doelen. ‘We raken de connectie met onszelf, met onze purpose snel kwijt. Maar ook met ons team. Je ziet dat heel veel mensen dat post-covid kwijt zijn en dat er nog maar weinig wordt geïnvesteerd in verbinding.’
Doelen behapbaar houden
Vervolgens is het zaak om ook de doelen die je najaagt niet te ver in de toekomst te zetten. ‘Als we dat dan niet meteen halen, geven we het op. Maar het gaat om de kleine stappen die je moet zetten en niet alleen de grote doelen,’ zegt de doctor en auteur. Denk bijvoorbeeld aan de goede voornemens van rond de jaarwisseling. Het is beter die vaak ambitieuze voornemens op te breken en in kortere termijnen met subdoelen te behandelen.
In plaats van ‘dit jaar ga ik trainen voor de halve marathon’, kunnen mensen dan bijvoorbeeld in de eerste maand beginnen met het herstarten van trainen als doel om af te vinken. Of om in het eerste kwartaal op te bouwen naar 45 minuten rennen. En dan per kwartaal de tijd of afstand te vergroten. Zo wordt een ambitieuzer, groter doel behapbaar voor onze hersenen. ‘Als alleen grotere doelen tellen, dan zijn ze niet zo makkelijk te behalen en geeft ons brein het op en kiest het voor korte termijn, makkelijke prikkels.’
Lees ook: Filosoof en auteur Karim Benammar: ‘Wij geven de wereld vorm door alles wat we doen’
Veilige omgeving maken
Daarbij is het ook belangrijk dat we ons psychologisch veilig voelen, gaat ze verder. Dat betekent onder meer dat de organisatie het stimuleert dat je mag falen en dat je dus risico’s durft te nemen. ‘Dat je op je bek mag gaan, dat je een andere mening mag uiten dan de rest van de groep. Als je authentiek met elkaar kunt zijn, kun je ook aangeven wat minder goed gaat.’
‘Ons brein kan alleen slimme prestaties leveren wanneer we ons veilig voelen. Als dat niet zo is, ga je in een fight or flight-modus en dat schakelt hogere cognities uit.’ Dat is niet alleen een HR-issue, maar iets waar de hele organisatie bewust mee bezig moet zijn. ‘Je kunt nog zoveel welzijns- en leiderschapstrajecten opstarten; als de psychologische veiligheid er niet is, heeft dat geen zin.’ Ze noemt dat het fundament, de basis, en als dat niet op orde is, worden alle verbeteringen op drijfzand gebouwd. Op de Nationale Contollersdag geeft ze in haar keynote tips over hoe je concreet begint aan het opzetten van deze solide basis.
Auteur: Henk-Jan Buist
Dit artikel is verschenen in cm: 2023, afl. 5
Over Elke Geraerts
Elke Geraerts is doctor in de psychologie en bekleedde posities aan de universiteiten van Harvard, St. Andrews, Maastricht en Rotterdam, waar ze internationale bekendheid vergaarde met haar gedegen onderzoekswerk. Ze is auteur van bestsellers Mentaal Kapitaal, Het Nieuwe Mentaal en Authentieke Intelligentie. Elke is oprichter van Better Minds at Work, waar ze met haar team richt zich op toekomstgerichte organisaties die blijvend investeren in de ontwikkeling van hun mensen. Haar wetenschappelijk onderzoek naar stress en mentale veerkracht is internationaal erkend.
