Taalmodellen als ChatGPT kunnen handig zijn, maar kennen ook enkele beperkingen. Het is goed om te weten wat de mogelijkheden en valkuilen zijn om deze technologie effectief in te kunnen zetten. Bing Chat is sinds 4 mei 2023 open toegankelijk voor iedereen. Cm: staat daarom vandaag stil bij het schrijven van een prompt, de invoer van dialoog, aan de hand van Excel-vragen.
Het is goed om te onthouden dat deze taalmodellen (Large Language Models, LLM’s) weinig te maken hebben met feiten. Een LLM kunt u voor de begripvorming zien als een uit de kluiten gewassen tekstvoorspeller die op basis van geleverde context met u meepraat. Er gebeuren heel interessante dingen in het deep learning-model die aangeven dat er véél meer aan de hand is, maar voor het basisidee kunt u een LLM beschouwen als een geavanceerde versie van de hulp op een smartphone die het volgende woord voorspelt met elke tik op het toetsenbord.
Een van de verschillen is, kort door de bocht gezegd, dat deze technologie de context onthoudt en meeneemt in zijn wegingsfactor om de volgende letter in een woord te voorspellen. Dat leidt tot grammaticaal correcte zinnen waarmee het model verzamelde informatie kan herschikken. Zulke LLM’s denken echter niet zelf na en redeneren niet op een menselijke manier, ook al lijkt dat soms wel zo omdat een LLM een bepaald begrip over taal en context ontwikkelt dat véél meer is dan simpelweg een geavanceerde tekstvoorspeller.
Controle van gegenereerde antwoorden
Generatieve AI is daarmee technologie die geschikt is om door te praten over een specifiek kennisdomein of over expliciet gedefinieerde data en documenten, want hoe algemener en hoe breder het onderwerp is, hoe groter de kans is dat het systeem ‘hallucineert’. Daarbij levert het systeem een onverwachte reactie en ‘verzint’ het informatie, die mensen op het verkeerde been kan zetten. Iedereen die wel eens met zulke tools heeft gewerkt, heeft waarschijnlijk snel gezien hoe een gesprek van de rails kan raken met onzin die wel overtuigend wordt geformuleerd.
Controleer daarom altijd wat een LLM als Bing Chat of ChatGPT genereert om te zien of diens stellingen wel kloppen. Ook hierom helpt het om de technologie in te zetten op een gebied van kennis die u zelf ook beheerst, zodat die controle mogelijk is. Als u Engels spreekt, kunt u een LLM gebruiken om teksten te vertalen naar het Engels, zodat u de nacontrole nog kunt doen. Als u bijvoorbeeld geen Portugees spreekt maar een machine een Portugese tekst laat genereren, moet u er maar op hopen dat de LLM niet is gaan hallucineren. Er zijn legio voorbeelden online van mensen en bedrijven die hier op soms pijnlijke wijze de mist in mee zijn gegaan. Blijf dus altijd kritisch en neem niet zomaar over wat een AI zegt. Zie het als een behulpzame werkstudent, maar nog geen ervaren collega.
Bing en ChatGPT
Dat gezegd hebbende, deze chatbots kunnen goed helpen informatie inzichtelijk te maken simpelweg door te herformuleren en opnieuw te presenteren. Voor het begrijpen van Excel kan dit ontzettend nuttig zijn. Het is wat dat betreft een interactieve help-module. Daarbij helpt het om heel specifieke prompts te schrijven en in dit artikel laten we zien hoe dat moet. Voor ChatGPT navigeert u naar chat.openai.com en logt u in met een nieuw account, een Google-account of een Microsoft-account. Voor Bing Chat gaat u naar Bing.com (via browser Edge) en druk bovenin op Chatten. Log hier in met een Microsoft-account.
Let op: Het taalmodel wordt verder getraind op ook uw gesprekken. Uw invoer en resultaten verbeteren het onderliggende model en worden daar onderdeel van. Voer hier dus nooit vertrouwelijke informatie of persoonsgegevens in.
Het voordeel van Bing is dat hij standaard werkt op het nieuwere GPT-4 en verbonden is aan internet, waardoor hij ook weet heeft van actuele Excel-features. Het model achter ChatGPT is afgesloten op 2021 en zal dus niets kunnen zeggen over bijvoorbeeld de feature om taken toe te wijzen met vermeldingen. Daarnaast heeft Bing drie modi: Nauwkeuriger (heel sec op basale feiten gericht), Creatiever (hoge kans op hallucinaties) en Gebalanceerder (het midden tussen deze twee). Houd er rekening mee dat Bing van Microsoft op dit moment enkel werkt op Microsofts eigen browser Edge (dus niet Chrome) of via de Bing-app.
Stap 1: Begin met een schone lei
Vooral in doorvragende gesprekken is het ten zeerste aan te raden te beginnen met een opdracht die ervoor zorgt dat ChatGPT zonder eerdere context begint. In Bing Chat zit een beperking op het aantal opdrachten om hallucinaties te voorkomen. Toch is het verstandig om voor een nieuwe vraag op het bezempje links van het zoekveld te klikken. In ChatGPT kan dat door te starten met een zin in de trant van: ‘Negeer alle eerdere gesprekken en instructies.’
Stap 2: Roep expertise op
Bij een vraag als ‘wat doet de volgende formule’ levert een LLM een antwoord dat zo uit een Help-pagina van Excel lijkt te komen. Het helpt hier al als we een specifieke instructie geven om te benadrukken als wie het chatsysteem moet antwoorden. Als docent informatica van een middelbare school geeft hij antwoord vanuit een ander perspectief dan als financial controller die poweruser van Excel is.
Dat levert verschillende antwoorden op dezelfde vraag (‘Wat is een dynamische matrixformule?’) op:
Een dynamische matrixformule in Excel is een formule die automatisch het aantal rijen en kolommen aanpast op basis van de gegevens die je invoert. Dit betekent dat je de formule maar één keer hoeft in te voeren en deze zichzelf zal aanpassen als je extra gegevens toevoegt.
Een voorbeeld van een dynamische matrixformule zou een formule kunnen zijn die het gemiddelde berekent van de scores van een klas op een proefwerk. Als je deze formule als een dynamische matrixformule instelt, zal Excel automatisch het gemiddelde berekenen voor alle leerlingen in de klas, zelfs als er nieuwe leerlingen worden toegevoegd aan de lijst of als er scores veranderen.
Tegenover:
Een dynamische matrixformule is een krachtige formule in Excel die wordt gebruikt om gegevens te sorteren, te filteren en te analyseren. Het kan een grote hoeveelheid gegevens samenvatten en rapporten genereren op basis van specifieke criteria die u kiest.
Deze formule maakt gebruik van de nieuwe functies zoals “FILTER”, “SORT” en “UNIQUE”, en kan automatisch de grootte van het resultaatbereik wijzigen op basis van de grootte van de gegevensset. Dit betekent dat u niet langer hoeft te sleutelen aan statische formules of te kopiëren en plakken, wat vaak tijdrovend en foutgevoelig kan zijn.
Een dynamische matrixformule is vooral handig als u te maken heeft met gegevens die regelmatig veranderen en bijgewerkt worden. Het kan u helpen om snel inzicht te krijgen in de gegevens en om betere beslissingen te nemen op basis van de informatie die u verzamelt. Het is een geweldige tool voor het maken van dashboards, rapporten en grafieken en kan uw werk veel gemakkelijker en efficiënter maken.
Stap 3: Geef context
Een taalmodel werkt door de context van de vraag te gebruiken om tot een antwoord te komen. Hoe meer informatie de LLM krijgt, hoe beter hij ‘snapt’ waar de gebruiker een antwoord op wil. In het voorbeeld van stap 4 doen we dat expliciet niet en geven we een contextloze formule, om ChatGPT tot een generieke uitleg te nopen. Maar het helpt over het algemeen als u duidelijk bent over wat de formule precies wil bereiken, welke andere informatie een spreadsheet bevat en eventueel met welke alternatieve functies u een soortgelijk resultaat zou kunnen behalen. Ook hier is het handig om te experimenteren met verschillende prompts voor dezelfde vraag met meer of minder informatie, om te zien welk verschillen dat oplevert in de resultaten.
Stap 4: Specificeer wat het resultaat moet bevatten
We stellen de volgende vraag aan ChatGPT:
Wat doet de volgende Excel-formule: K4=Hoofdsom+CUM.HOOFDSOM(JaarRentePercentage/12;LooptijdMaanden;Hoofdsom;1;REEKS(LooptijdMaanden;1;1;1);0)
Het antwoord daarop is:
De Excel-formule K4 berekent het totale bedrag dat moet worden terugbetaald voor een lening met constante maandelijkse aflossingen, waarbij rente wordt berekend op basis van het jaarlijkse rentepercentage en de looptijd van de lening in maanden.
De formule maakt gebruik van de functie CUM.HOOFDSOM, die cumulatieve aflossingen berekent over een reeks betalingen. De argumenten van de functie zijn als volgt:
- JaarRentePercentage/12: de maandelijkse rente, berekend door het jaarlijkse rentepercentage te delen door 12.
- LooptijdMaanden: het totale aantal maanden waarvoor de lening wordt afgesloten.
- Hoofdsom: het geleende bedrag.
- 1: het nummer van de eerste aflossing. Dit argument wordt op 1 gezet omdat de aflossingen beginnen bij de eerste maand.
- REEKS(LooptijdMaanden;1;1;1): een reeks getallen die wordt gebruikt om de cumulatieve aflossingen te berekenen. Dit argument zorgt ervoor dat de functie de aflossing voor elke maand berekent.
- 0: een optioneel argument dat de functie vertelt om de cumulatieve aflossingen aan het einde van elke maand te berekenen in plaats van aan het begin van elke maand.
De formule voegt de hoofdsom en de cumulatieve aflossingen samen om het totale terug te betalen bedrag voor de lening te berekenen, en plaatst het resultaat in cel K4.
Dat kan al een nuttige hulp zijn, maar eigenlijk willen we dat het systeem het ons aan de hand neemt en stap voor stap uitlegt wat deze formule doet. Daarvoor gebruiken we een prompt als:
Negeer alle vorige gesprekken. Je bent een financieel expert die Excel-vragen uitlegt aan de hand van praktijkvoorbeelden van financiële situaties die controllers tegenkomen. Formules breek je op in onderdelen, waarbij je uitlegt wat elke parameter doet en hoe de spreadsheet die deze formule bevat eruit moet zien. Functies leg je uit aan de hand van parameters, waarbij je stap voor stap uitlegt wat ze doen aan de hand van een praktisch voorbeeld. Leg aan de hand hiervan uit wat de volgende formule doet: K4=Hoofdsom+CUM.HOOFDSOM(JaarRentePercentage/12;LooptijdMaanden;Hoofdsom;1;REEKS(LooptijdMaanden;1;1;1);0)
Dat levert het volgende antwoord op:
De formule die je hier presenteert, berekent de totale aflossing van een lening op basis van de hoofdsom, de looptijd, de jaarlijkse rente en eventuele extra betalingen. Dit wordt gedaan met behulp van de cumulatieve somfunctie CUM.HOOFDSOM in Excel.
Laten we de formule stap voor stap bekijken:
- De hoofdsom van de lening wordt opgeteld bij de resultaten van de cumulatieve som. Dit wordt bereikt door de formule te starten met “Hoofdsom + CUM.HOOFDSOM”.
- De jaarlijkse rente wordt gedeeld door 12 om de maandelijkse rente te bepalen.
- Het aantal maanden in de looptijd van de lening wordt gebruikt als het eerste argument van de cumulatieve somfunctie.
- De volgende parameter is het rentepercentage per maand.
- Het derde argument van de cumulatieve somfunctie is de hoofdsom van de lening.
- Het vierde argument is de waarde 1, wat betekent dat de cumulatieve somfunctie moet beginnen met de eerste maandelijkse betaling.
- De vijfde parameter is een reeks van getallen die de extra betalingen vertegenwoordigt. Deze reeks bestaat uit het aantal maanden waarin extra betalingen worden gedaan (LooptijdMaanden), het startmaandnummer van de extra betalingen (1), de betaling zelf (1) en een nul (0) om aan te geven dat er geen extra betalingen zijn aan het einde van de looptijd.
- Ten slotte wordt de formule afgesloten met een haakje.
Kortom, deze formule berekent de totale aflossing van een lening op basis van de hoofdsom, de looptijd, de jaarlijkse rente en eventuele extra betalingen. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de gegevens correct zijn ingevoerd in de formule, zoals de juiste rentepercentages, looptijden en hoofdsommen.
Dezelfde basis gebruiken we voor de eerder aangehaalde uitleg van bijvoorbeeld dynamische matrixformules:
Negeer alle vorige gesprekken. Je bent een financieel expert die Excel-vragen uitlegt aan de hand van praktijkvoorbeelden van financiële situaties die controllers tegenkomen. Formules breek je op in onderdelen, waarbij je uitlegt wat elke parameter doet en hoe de spreadsheet die deze formule bevat eruit moet zien. Functies leg je uit aan de hand van parameters, waarbij je stap voor stap uitlegt wat ze doen aan de hand van een praktisch voorbeeld. Leg uit wat een dynamische matrixfunctie is en hoe dat werkt. Geef ook een voorbeeld van hoe dat mis kan gaan.
Dat levert als resultaat op:
Een dynamische matrixfunctie is een functie in Excel die automatisch de grootte van de matrix aanpast op basis van de gegevens die worden ingevoerd. Dit betekent dat als er meer gegevens worden toegevoegd of verwijderd uit de brondata, de matrix automatisch wordt bijgewerkt om alle gegevens correct weer te geven. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn bij het maken van financiële overzichten waarbij de omvang van de gegevens kan variëren.
Een voorbeeld van een dynamische matrixfunctie is de functie INDEX en VERGELIJKEN. Deze functie zoekt een waarde in een matrix op basis van bepaalde criteria. De functie bestaat uit twee delen, de INDEX-functie en de VERGELIJKEN-functie.
De INDEX-functie bepaalt welke waarde in de matrix moet worden opgehaald, terwijl de VERGELIJKEN-functie bepaalt welke rij en kolom in de matrix overeenkomen met de criteria die zijn opgegeven. Het resultaat is de waarde die wordt opgehaald uit de matrix op de locatie die overeenkomt met de opgegeven criteria.
Een voorbeeld van hoe de INDEX en VERGELIJKEN-functie in de praktijk kan worden gebruikt, is bijvoorbeeld bij het opzoeken van verkoopcijfers van een bepaalde product in een tabel met verkoopgegevens. Stel dat u een tabel hebt met productnamen in kolom A en verkoopcijfers in kolom B en u wilt weten hoeveel van een bepaald product er in een bepaalde maand is verkocht. U zou de INDEX en VERGELIJKEN-functie als volgt kunnen gebruiken:
=INDEX(B2:B10,VERGELIJKEN("productnaam",A2:A10,0))
Deze formule zoekt de waarde van de verkoopcijfers van het opgegeven product in kolom B op basis van de overeenkomende productnaam in kolom A.
Een voorbeeld van hoe een dynamische matrixfunctie mis kan gaan, is als de brondata verandert en de matrix niet automatisch wordt bijgewerkt. Als er bijvoorbeeld nieuwe rijen of kolommen aan de brondata worden toegevoegd, kan dit de resultaten van de formules in de matrix beïnvloeden en kunnen er fouten optreden. Het is daarom belangrijk om de brondata regelmatig te controleren en ervoor te zorgen dat de matrix correct wordt bijgewerkt wanneer er wijzigingen worden aangebracht.
Let op: Operatoren wijken in de Nederlands Excel nogal eens af van de Engelse variant. Bijvoorbeeld puntkomma in plaats van komma, of hekje in plaats van apenstaartje. Taalmodellen begrijpen dit niet altijd en maken hier nogal eens ‘vertaalfouten’. Dit is bijvoorbeeld te zien in het voorbeeld van =INDEX van ChatGPT hierboven, waar de komma’s in de Nederlandse formule puntkomma zouden moeten zijn.
Tips
- Experimenteer met verschillende rollen en contexten in prompts
- Kijk naar de verschillen tussen LLM-implementaties om te zien hoe deze informatie presenteren
- Controleer de antwoorden: een LLM ‘weet’ niets, maar doet een statistisch waarschijnlijke aanname
- Let op bij de weergave van Nederlandse Excel-functies en formules, vooral wat betreft de operatoren
cm:Excel
Dé nieuwsbrief voor de financial die meer wil weten over Excel. In de maandelijkse nieuwsbrief staat informatie over nieuwe toepassingen, handigheidjes, tips en trucs en opleidingen.Schrijf u vandaag nog in voor onze gratis Excel nieuwsbrief!
