Het boek is volgens Heemskerk ter leering ende vermaeck. ‘De afgelopen twintig jaar heb ik zowel in de praktijk, in de media als in de rechtspraak de meest wilde dingen en smeuïge pensioenzaken langs zien komen. Ik ben krantenknipsels en rechtspraak daarover gaan verzamelen. Die map met rare verhalen werd zo groot dat ik dacht ‘daar moet ik wat mee’. Ik heb veel wetenschappelijke boeken geschreven, maar dit moest luchtiger worden. Wie goed kijkt, ziet continu spraakmakende pensioenverhalen in het nieuws of in de rechtspraak langskomen. Verzinnen is niet eens nodig. Goede en slechte pensioenverhalen liggen voor het oprapen.’

Zoals het verhaal van die ex-profvoetballers die het eigendomsrecht op pensioen nogal letterlijk namen. Heemkerk: ‘Zij hadden grote schulden. Toen kwamen ze op het lumineuze idee dat er bij het pensioenfonds nog een pot met ‘hun’ pensioengeld stond. Dat leek een oplossing om hun schulden te betalen. Vergezeld van enkele breedgeschouderde vrienden kwamen zij dat als ‘incassokantoor’ ophalen. Zo werd de pensioenzaak ineens een strafzaak.’

Bigamie niet toegestaan

Een ander voorbeeld verhaalt over een man die er na zijn scheiding achter kwam dat zijn echtgenote al tijdens zijn huwelijk getrouwd was met een ander. Heemskerk onderkoeld: ‘Bigamie is niet toegestaan, althans niet in Nederland. Mevrouw had bij de ‘scheiding’ toch een half miljoen van zijn pensioen getoucheerd. Dat wilde de man terug. Dat is in de categorie: ik houd van je, ik houd heel veel van je, en als we uit elkaar gaan houd ik alles van je. Of in ieder geval zo veel mogelijk.’

Serieuzer is het gebrek aan pensioenkennis dat leidt tot schrijnende gevallen. ‘Zaken die echt pijn doen,’ aldus Heemskerk. ‘Wat te denken van de man die afstand had gedaan van zijn partnerpensioen. Toen hij op 44-jarige leeftijd tijdens het hardlopen onverwachts overleed aan een hartstilstand, stond zijn partner er alleen voor met twee kinderen – waarvan één gehandicapt – maar zonder nabestaandenpensioen. Dan wordt het voor nabestaanden heel karig. Dit soort situaties komt helaas vaker voor dan je denkt. Het woord pensioen alleen al schrikt mensen af, terwijl het zo belangrijk en ingrijpend is voor mensen.’

Verdiep je in je eigen pensioen

Met zijn boek probeert Heemskerk het onderwerp luchtig te brengen. ‘Het is amusement, maar er zit ook een serieuze kant aan. De verhalen laten lezers nadenken of ze het zelf goed geregeld hebben.’ De verhalen zijn uit het leven gegrepen, zegt de hoogleraar. ‘Vrolijk, triest en herkenbaar. Zoals die man die zijn Uniform Pensioenoverzicht oftewel UPO bekeek en dacht dat het goed was geregeld zodat hij met zijn partner in Thailand kon rentenieren. Alleen had de pensioenuitvoerder vergeten de scheiding te verwerken. Toen daalde de waarde van zijn totale pensioen met tweehonderdduizend euro. Na twee keer navragen kreeg hij een briefje met daarop ‘sorry, we hebben een fout gemaakt.’ Daar koop je natuurlijk niets voor. Maar aan het UPO kun je dus geen rechten ontlenen. Alleen aan de pensioenregels erachter. Dat maakt zo’n verhaal duidelijk.’

Chillen in de Antillen

Ook het verhaal met de titel Chillen in de Antillen doet de wenkbrauwen fronsen. ‘Hoe bestaat het,’ verwondert Heemskerk zich nog steeds. ‘Nadat moeder in 2003 overleed, bleef de Antilliaanse Sociale Verzekeringsbank haar pensioen uitbetalen. Dat was een pensioenverleiding die de erfgenamen niet konden weerstaan. Dus bleven zij het pensioen innen en bleven ze pinnen. Pas in 2017 kreeg de Sociale Verzekeringsbank Curaçao de fout in de gaten na een anonieme tip. Toen was het voor de erfgenamen over met het chillen op de Antillen en kwam de rekening. Bij zo’n casus zie ik palmbomen, een strak zonnetje, helblauw water en een tropisch drankje voor me. Mijn fantasie gaat dan met me op de loop.’ Lezers kunnen volgens Heemskerk op de achterkant van een bierviltje uitrekenen hoeveel ze ongeveer nodig hebben voor hun pensioen. ‘De levensverwachting van een 65-jarige is gemiddeld meer dan 20 jaar. Afhankelijk van wat je nog wilt in het gepensioneerde leven, kun je uitrekenen wat je nodig hebt bovenop je AOW...’

Nieuwe pensioenruzies door nieuwe wet

De nieuwe Wet toekomst pensioenen die per 1 juli is ingegaan gaat voor nieuwe pensioenruzies zorgen. Het is de grootste pensioenhervorming ooit. ‘Ik zie dat senioren daarop pensioenfondsen aanschrijven. ‘Proforma wil ik niet dat u mijn pensioen invaart naar het nieuwe pensioen. Daar maak ik bezwaar tegen.’ Dat kun je dan wel versturen, maar daar komt van het pensioenfonds vaak een bericht terug dat het bezwaar niet ontvankelijk is omdat het pensioenfonds geen bestuursorgaan is. is. Wat je dan krijgt, is een loopgravenoorlog met over en weer brieven schrijven. Mocht het uit de hand lopen, dan hebben we in elk geval nog de rechter die in pensioenruzies een uitspraak kan doen. De Raad van de Rechtspraak verwachtte een golf aan rechtszaken als gevolg van de invoering van de Wet toekomst pensioenen. Bij pensioenuitvoerders zijn er straks meer interne en externe geschillencommissies om bij te klagen. Mijn verwachting is dat veel mensen die commissies overslaan en direct naar de rechter stappen. De emoties over pensioen lopen vaak hoog op.’  

Pensioen toegankelijk en sexy

Zijn boek ‘pensioenruzies’ is geen eerste hulp bij pensioenen. ‘Natuurlijk, je kunt er zeker valkuilen en tips uit distilleren, maar dat is niet mijn eerste insteek. De meeste verhalen uit dit boek zijn geïnspireerd door de praktijk of waargebeurd. Die verhalen geven inzicht in wat er mis kan gaan bij pensioen. Pensioenruzies geven ook inzicht in wat wel of juist niet verstandig is om te doen met je pensioen. Ik wil op die manier het onderwerp pensioen toegankelijk en sexy maken.’

Nog een casus, kort dan: wat te denken van een werknemer die na zijn ontslag wraak neemt door de werkgever anoniem aan te melden bij een verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds. Heemskerk: ‘Het pensioenfonds moet namelijk pensioen uitkeren aan alle al dan niet ex-werknemers die onder de werkingssfeer vallen. Dat verklaart waarom het fonds gemotiveerd is om werkgevers die bewust of onbewust pensioen ‘ontduiken’ aan te schrijven om premies te innen. Je voelt de emoties van het ontslag en proeft het zoete overwinningsgevoel van de werknemer die zo niet alleen zijn eigen pensioen regelt, maar ook de werkgever terugpakt. Of er ooit nog een tweede deel komt van dit boek? Aan het aantal interessante pensioenruzies dat voorbijkomt, ligt het niet. Ik heb eerder een probleem ze allemaal uit te werken.’