Organisaties krijgen steeds meer te maken met verwachtingen en verplichtingen op het gebied van duurzaamheid. Ruben Rog van KPMG vertelt wat de groeiende aandacht voor environmental, social & governance (ESG-)thema’s betekent voor het werk van controllers.
Anno 2022 lijkt de aandacht voor niet-financiële verslaggeving mainstream geworden. Er is een toenemend besef dat de financiële sector een belangrijke rol speelt in de transitie naar een duurzame samenleving. Daarvoor is, zoals de ACM recent stelde, betrouwbare en toegankelijke informatie over duurzaamheidsfactoren in de bedrijfsactiviteiten nodig.
Tip! Gratis download: Wat u als financial beslist moet weten over sustainable finance
‘Het is duidelijk dat ESG-vraagstukken grote invloed hebben op het vak van controllers. Maar er is nog veel onduidelijkheid over het wat en hoe precies, en er liggen geen standaard aanpakken en oplossingen klaar’, reageert Ruben Rog, partner Capital Markets and Accounting Advisory Services bij KPMG Nederland en gastdocent van de Executive Master of Finance and Control (EMFC) van de Amsterdam Business School van de Universiteit van Amsterdam. In de visie van de opleiding zijn ESG-thema’s een integraal onderdeel van hedendaagse organisatiestrategieën – en daarmee dus ook van het werk van controllers.
Ruben Rog vertelt in zijn bijdrage aan de EMFC over standaarden voor financiële verslaglegging, en legt daarin expliciet de link tussen de business en corporate social responsibility (CSR). ‘Een grote uitdaging betreft de concrete impact van de standaarden die zich nu ontwikkelen op de bedrijfsvoering en de bedrijfsstrategie van de nabije toekomst. Wat betekenen duurzame doelstellingen voor de producten, diensten, processen, werkwijzen en supply chains van organisaties die van oudsher zijn gefocust op shareholder value en salesgroei?’
E-learning: Niet financiële informatie, basis van continuïteit
In de e-learning over Niet-financiële informatie wordt financieel professionals een stappenplan voor het tot stand komen van niet-financiële informatie en een stappenplan om tot integrated reporting te komen aangeboden.
Van ambities naar strategie
Bij grote bedrijven worden financiële teams inmiddels volop betrokken bij ESG-vraagstukken, signaleert Rog. ‘Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn niet meer iets voor een aparte afdeling. Cfo’s staan aan de lat om de hele organisatie mee te nemen in een beweging van een focus op shareholder value naar een commitment met stakeholder value. Controllers krijgen een belangrijke rol om ESG-ambities te verankeren in de bedrijfsstrategie. Zij zijn als geen ander in staat om frameworks voor verslaggeving te doorgronden, en om de checks en balances in te bouwen om te komen tot de juiste cijfers op het juiste moment – en dus tot rapportages die voldoen aan de verwachtingen van stakeholders.’
Onder een vergrootglas
Rog ziet dat juridische ontwikkelingen een extra impuls geven aan de agendering van ESG-thema’s. Naar verwachting wordt in 2023 de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) ingevoerd. De richtlijn verplicht ondernemingen met meer dan 250 werknemers om te rapporteren over de impact van bedrijfsactiviteiten op mens, milieu en samenleving. Voor honderden bedrijven in Nederland betekent de CSRD dat de processen, systemen en activiteiten van de eigen organisatie én de leveranciers onder een vergrootglas komen te liggen.
Volgens de Nationale ESG-barometer van KPMG is anno 2022 het grootste deel (72 procent) van het Nederlandse bedrijfsleven niet bekend met de CSRD. In een eerder onderzoek onder de 25 grootste beursgenoteerde bedrijven in Nederland en de 25 grootste niet-beursgenoteerde Nederlandse bedrijven concludeerde KPMG dat geen enkele onderneming volledig voldoet aan de eisen van de CSRD.
‘De verplichtingen van de CSRD betekenen dat er keihard moet worden gewerkt aan transparantie over duurzame doelen’, benadrukt Rog. ‘Veel bedrijven merken trouwens dat kredietverstrekkers en investeerders er nu al vragen over stellen. Volgens onderzoek van Gartner hield in 2020 al 85 procent van de investeerders rekening met ESG-factoren. Er is dus bepaald geen reden om achterover te leunen en te denken dat 2023 nog ver weg is.’
Controllers midden in het speelveld
De implementatie van duurzaamheidsmaatregelen vereist in sommige gevallen een fundamentele verandering in de dagelijkse operatie. Wat betekent de opening van een nieuwe vestiging, de start van een nieuwe productielocatie, de ontwikkeling van een nieuwe productlijn of de samenwerking met een nieuwe leverancier voor de impact op mens, milieu en samenleving? Hoe stellen we hiervoor meetbare doelstellingen vast en hoe verzamelen we de juiste data voor de financiële en niet-financiële rapportages?
‘De positie van controllers wordt steeds spannender’, vult Rog aan. ‘Wat gebeurt er op het vlak van wet- en regelgeving, en wat zijn de gevolgen voor de strategie en verslaglegging van de organisatie? De organisatie kan bijvoorbeeld als doel formuleren dat in 2050 de CO2-uitstoot is teruggebracht tot nul. Maar dan moet je eerst laten zien wat er nu gebeurt en welke stappen je zet op weg naar het einddoel. Welke controlemomenten hanteren we, hoe meten we de voortgang en wat is er nodig aan data? Controllers staan midden in het speelveld.’
Lees ook: ESG voor controllers: de kern van duurzaamheidsrapportage
Do’s en dont’s voor controllers
‘Controllers staan voor de uitdaging om de data over de duurzame prestaties en ambities te relateren aan businessdoelstellingen’, zegt Rog over de actuele opgave. ‘Hoe wordt ESG-informatie meegenomen in strategische doelen? Hoe ontwikkelen we een verslaggevingsproces dat de goede rapportages oplevert? De cfo en het financiële team moeten connecties maken tussen technische gegevens en strategische ambities. Inclusief de analyse en verklaring van de resultaten daarvan.’
De beschikbaarheid van ESG-data is geen verantwoordelijkheid van de controller, waarschuwt Rog. ‘Controllers moeten checken of de aangeleverde data volledig zijn, nagaan waar de informatie vandaan komt en weten wat de cijfers betekenen. En vooral ook: doorgronden wat de betekenis en implicaties van de informatie is. Wat is de impact van investeringsbeslissingen of sales kpi’s? Leidt meer omzet bijvoorbeeld ook tot meer CO2-uitstoot? Hoe monitoren we de voortgang op ESG-targets en hoe sturen we zo nodig bij? Welke afwegingen moeten er dan worden gemaakt?’
In 2021 is de oprichting van de International Sustainability Standards Board (ISSB) aangekondigd, met als doel de ontwikkeling van een wereldwijd raamwerk voor duurzaamheidsrapportages, dat aansluit op bestaande ESG-standaarden. De ISSB maakt het straks makkelijker om rapportages te maken, verwacht Rog. Maar transparantie over ESG-thema’s blijft spannend. ‘Veel bedrijven weten eigenlijk niet hoe ze hun doelstellingen moeten bereiken. Ze weten waar ze naar toe willen voor 2050, maar ze moeten nog uitzoeken hoe ze daar kunnen komen. Dat is een ingewikkeld verhaal om aan de buitenwereld te vertellen. Lastig is ook dat bedrijven verantwoordelijk worden gehouden voor de gehele waardeketen, de zogenoemde scope 1, 2 en 3. De eigen activiteiten en de werkwijze van leveranciers zijn vaak nog wel te overzien, maar de impact van wat klanten doen met jouw producten en diensten is veel ingewikkelder. Dat roept ook fundamentele vragen op: over de markt waarop je opereert en zelfs over het bestaansrecht van de onderneming.’
Controller als gesprekspartner
Transparantie over ESG-gegevens gaat over veel meer dan naleving van wet- en regelgeving, vindt Rog. ‘Idealiter is er ook een intrinsieke motivatie. Voor bedrijven is een strategie met aandacht voor ESG-factoren noodzakelijk voor de toekomstbestendigheid van organisaties. Controllers kunnen hierin een sleutelrol vervullen, door de directie te laten zien dat duurzame doelen en businessstrategie onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Op weg naar een duurzame economie is de transitie naar een duurzame bedrijfsoperatie geen keuze meer. Het is pure noodzaak voor lange-termijnbedrijfssucces.’
Zorg dat je bent aangehaakt op de duurzame ontwikkelingen, adviseert Rog controllers en hun financiële collega’s. ‘De ESG-frameworks veranderen nog continu. Als je als financial op de hoogte bent van wat er gebeurt en wat de gevolgen zijn voor de business, dan ben je ook een serieuze gesprekspartner. Bovendien maken de actualiteiten het werkterrein spannender dan ooit: het gaat immers om heel maatschappelijk relevante thema’s waarbij we een collectieve verantwoordelijkheid hebben op weg naar een duurzame economie.’
Auteur: Lynsey Dubbeld
Dit artikel is verschenen in cm: 2022, afl. 3.
